Buxgalteriya va kasbiy faoliyat asoslari

Nomoddiy aktivlar – tabbiy moddiy mohiyatga ega bo’lmagan lekin, 
mulkdor uchun qiymatga ega bo’lgan o’zoq muddatli aktivlar. Misol, patentlar, 
savdo matkalari, mualiflik huquqi va firma bahosi (“gudvil”), Balansda bu 
aktivlar sotib olish baholarida yoziladi ko’rsatiladi va kutilgan foydalanish davri 
davomida amartizatsiyalanadi. 
Passivlar – firmaning qisqa muddatli va uzoq muddatli kreditor qarzlarini 
(majburiyatlarini) hisobga oluvchi ikki guruh schyotlardan tashkil topadi. 
Korxonaning o‘tgan hisobot davri bilan bog‘liq bo‘lgan joriy qarzi bo‘lib, ularni 
tartibga solish, korxonadan iqtisodiy naf beradigan manbaalarni (resurslarni) chiqib 
ketishi bilan bog‘liq.
Qisqa muddatli kreditor qarzlar – ishlab chiqarish tsikli davomida yoki 
bir yil davomida to’lanishi lozim bo’lgan majburiyatlardan tashkil topadi. Bunday 
majburiyatlar, odatda joriy aktivlar hisobidan yoki yangi paydo bo’ladigan isqa 
muddatli majburiyatlar hisobidan to’lanadi. Bularga berilgan veksellar, tulovga 
olingan schyotlar bo’yicha majburiyatlar, ish haqi bo’yicha majburiyatlar, 
byudjetga soliqlar bo’yicha majburiyatlar, buyurtmachi va xaridorlardan olingan 
bo’naklar kiradi. 

---

251 
Uzoq muddatli kreditor qarzlar – bir nechaishlab chiqarish tsikli 
davomida yoki bir yildan keyin to’lanishi lozim bo’lgan firma qarzlaridir. Bunday 
majburiyatlarga garovga berilgan mablag’lar, berilgan uzoq muddatli veksellar, 
to’lanmagan obligatsiyalar, xodimlarga pensiya to’lovlari bo’yicha majburiyatlar, 
uzoq muddatli ijara majburiyatlari kiradi. 
Kapital – firma egasining qiziqish va huquqlari ko’lamini belgilaydi va 
majburiyatlarni qoplagandan keyin qoladigan korxona aktivlari hissasidir.
Kapitalni hisoblash tartibi mulkchilik shakliga nisbatan turlicha.
Bir shaxsga tegishli bo’lgan kapital – mulkdorni kapitali deyiladi va bitta 
summada ko’rsatiladi.