Buxgalteriya xisobining tavsiflanishi

Tayanch iboralar
: schet, debet, kredit, oborot, salg’do, aktiv, passiv, moda,
aktiv modda, passiv modda.
Buxgalteriya hisobi schyotlari buxgalteriya balansi bilan chambarchas bog’-
liqdir.
Balansning aktivida mablag’’larning turlari ko’rsatiladi va ularni jo-riy
hisobga olish uchun har bir balans moddasi bo’yicha aktiv schyotlar ochila-
di. Balans passivida mablag’’lar manbalari aks ettiriladi va ular bo’yicha
joriy hisob har bir moddaga ochiladigan passiv schyotlarda amalga oshirila-
di. Mablag’’lar turlari hamda ularning manbalari to’g’risidagi schyotlar
mah-lumotlari balansni tuzish paytida aktiv va passiv moddalar bo’yicha
qo’yib chiqiladi.
Faraz qilaylik, oy boshiga korxona balansi quyidagicha bo’lgan:
Balans
200 _ yil 1fevraliga bo’lgan
26 - Joriy buxgalteriya xisobi ma’lumotlarini umumlashtirish
Tayanch so‘z va iboralar: aktiv schyotlar, analitik hisob, analitik hisob
schyotlari, aylanma vedomostlar, buxgalteriya hisobi schyotlari, balansdan tashqari

schyotlar, debet, balansli schyotlar, ikkiyoqlama yozuv, kredit, kalkulyatsion

schyotlar, kontraktiv schyotlar, kontrpassiv schyotlar, passiv schyotlar, saldo, sintetik
hisob, sintetik hisob schyotlari, taqqoslovchi schyotlar, schyotlarning aylanmalari,
schyotning shifri, taqsimlovchi schyotlar, xronologik yozuv, tartibga soluvchi
schyotlar
1. Buxgalteriya hisobi schyotlari, ularning tuzilishi va turkumlanishi
Korxonalarda ko‗p miqdorda xo‗jalik operatsiyalari sodir bo‗lib, xo‗jalik
mablag‗lari doimo harakatda bo‗ladi. Korxonaga rahbarlik qilish uchun xo‗jalik
mablag‗larining harakati to‗g‗risida umumlashgan ma‘lumotlarni olish talab qilinadi.
Bunday ma‘lumotlarni balans yordamida olish mumkin emas. Shuning uchun bu
maqsadda buxgalteriya hisobining schyotlari qo‗llaniladi.
Buxgalteriya hisobi schyotlari– mol-mulkni uning tarkibi, joylashtirilishi va
shakllantirish manbalari hamda operatsiyalar bo‗yicha joriy aks ettirish, guruhlash
hamda nazorat qilish usulidir.
27 - Oborot vedomost (aylanma kaydnoma)larini tuzish. Ularning turlari, shakli va tuzish tartibi.
Aylanma qaydnoma (oborot vedemost) bu buxgalteriya hisobi schyotlari yordamida joriy davrda hisobga olingan ma'lumotlarni ma'lum bir vaqtga (asosan bir oyga tuziladi) umumlashtirib ko‘rsatadigan jadvalga aytiladi.
Aylanma vedomostlari ikki xil bo‘ladi: 

1. Sintetik hisob sintetik schyotlari bo‘yicha oborot vedomosti;

2. Analitik hisob analitik schyotlari bo‘yicha oborot vedomosti.
Aylanma vedomostlarida obyektlarning boshlang‘ich qoldig‘i, oy davomidagi xarakati va oy oxirigagi qoldig‘i aks ettiriladi.
Sintetik schotlarda ma'lumotlar umumlashtirilib, faqat pul ko‘rsatkichida ifodalangani uchun sintetik hisob sintetik schotlari aylanma vedomostlari quyidagicha shaklda bo‘ladi:
Aktiv schyotlar bo’yicha oxirgi qoldiqlar boshlang’ich qoldiqqa debet oborot summasini qo’shib, kredit oborot summasini ayirish yo’li bilan aniqlanadi. Passiv schyotlar bo’yicha oxirgi qoldiqni topish uchun boshlang’ich qoldiqqa kredit aylanma summasi qo’shilib debet aylanma summasi ayriladi. Aylanma qaydnomadagi ustunlar bir - birovlariga tegishli tartibda teng keladigan debet va kredit jamilarga ega bo’lishlari kerak. Debet va kredit bo’yicha boshlang’ich qoldiqlar jamilarining tengligi balansning har xil bo’limlarida keltirilgan bir xil mablag’larning umumiy summalaridan iboratdir. Pul ko’rinishida bu summalar har doim bir xil bo’lishi kerak, chunki u aktiv va passivning jamidir. Barcha schyotlar debeti va kreditining yakunlari har xil bo’lishi mumkin emas, chunki barcha muomalalar schyotlarda ikki yoqlama yozuv bilan aks ettiriladi. Oxirgi qoldiqlarning tengligi boshlang’ich qoldiqlarning tengligiga o’xshab shartlanadi.
28 - Biznes jarayonlarining axamiyati