Buxoro davlar universiteti Tabiiy fanlar fakulteti Kimyo kafedrasi

Agar polimerlanish jarayonida faol markaz hosil bo’lish tezligini V_in deb, inisiator molekulasini har bir ikkita faol erkin radikal hosil bo’lishini e’tiborga olsak, tezlik 2 marta ortadi. U holda 2 V_in X ta monomer molekulasi erkin




radikallar bilan birikkan bo’ladi. Bu ko’paytma ayni vaqt birligi ichida sarf
bo’layotgan monomer miqdorini ifodalagani uchun polimerlanish tezligi V_poi =
2V_in X bo’ladi. Bundan
-n = ^V-r°- (4.5)

2. 
   x
   

Redoks (oksidlanish-qaytarilish) polimerlanish jarayoni uchun bu ifoda
quyidagicha yoziladi.
-n = (4.6)
-hunki, oksidlanish-qaytarilish sistemalarida inisiatorning bir molekulasi hisobiga
faqat bitta faol erkin radikal hosil bo’ladi. Amaliy tajribalar yordamida polimer
zanjirining oxirida inisiatorning parchalari mavjudligi aniqlangan. Shu sababdan
yuqorida keltirilgan tenglamalarning har ikkala holatida ham inisiator monomer
bilan o’zaro ta’sirlanish reaksiyasining mexanizmi asosan inisiator amaliyotiga
bog’liq bo’lishi aniqlangan.
Amalda inisiatorlar samaradorligi (f) 0,3-0,8, ba’zi hollarda 1 ga yaqin
bo’ladi. Shuning uchun ham polimerlanishning faollik energiyasi jarayonni
tezlashtirish usullariga bog’liq bo’ladi. Masalan, metilmetakrilatni nur ta’sirida
polimerlashda faollanish energiyasi Ea oksidlanish-qaytarilish sistemalari (benzol
peroksid) yordamida tezlashtirilganda esa 52kJ / mol’ga teng bo’ladi.