Buxoro davlat universiteti Agronomiya va biotexnologiya fakulteti

---

Buxoro davlat universiteti 
Agronomiya va biotexnologiya fakulteti 
13-2 AKT guruh talabasi 
Rustamova Nodiraning fizika agrometerologiya fanidan 
tayyorlagan mustaqil ish slaydi. 

---

Mavzu: Tokning issiqlik ta’siri. 
Reja: 
Kirish. 
1.Tokning issiqlik ta’siri haqida malumot. 
Asosiy qism. 
2.Elektr tokining inson organizmiga ta’siri. 
3.O’tkazgichlarning tok ta’sirida qizishi. 
Xulosa. 
4.Elektr tokining mavjud bo’lish shartlari. 

---

Elektr toki — elektr zaryadlarining tartibli 
harakati. Elektr toki paydo boʻlishi va doimo 
paydo boʻlib turishi uchun: 
moddada erkin elektr zaryadlari; 
ularni tartibli harakatga keltiruvchi elektr 
maydon; 
zanjir berk boʻlishi kerak. 

---

Zaryadli zarralarning elektr maydon taʼsirida 
jismga nisbatan koʻchishi natijasida vujudga 
keladigan Elektr toki oʻtkazuvchanlik toki deb, 
zaryadlangan makroskopik jism (masalan, 
suyuqlik yoki gaz)larning koʻchishidan yuzaga 
keladigan elektr toki konveksion tok deb 
ataladi. Siljish toki deb ataladigan tok ham 
mavjud. Bu tok zaryadlar harakatiga bogʻliq 
boʻlmay, balki elektr maydon 
kuchlanganligining vaqt boʻyicha oʻzgarishiga 
mutanosib (proporsional) boʻladi. Siljish toki 
magnit maydon hosil qilish xususiyati 
jihatidangina oʻtkazuvchanlik va konveksion 
tokka ekvivalentdir. 

---

Elеktr zaijirda qarshilikning roli mеxanik 
sistеmadagi ishqalanishning roliga o’xshaydi. 
Rеzistorlarda elеktr enеrgiyasi qaytmas 
ravishda o’zgarib, ichki enеrgiyaga – issiqlikka 
aylanadi. Bunday o’zgarish erkin 
elеktronlarning ilgarilama xarakat qilib elеktr 
toki hosil qilishida atomlar bilan qo’shimcha 
to’qnashuvi tufayli sodir bo’ladi. Bunday 
to’qnashuvlarda elеktronlar o’tkazgich 
atomlariga (mеtallarda musbat ionlarga) 
qo’shimcha znеrgiya bеradi. Bu enеrgiya kristall 
panjaralarning tugunlaridagi musbat ionlarning 
tеbranishini kuchaytiradi. 

---

Ma'lumki, odam borligini aniqlay olmaydi xavfli 
kuchlanish, va tanada doimo sodir bo'ladigan 
fiziologik jarayonlar uning tanasi orqali oqim 
bilan mos kelmaydi. elektr toki. 
Joriy ta'sirning to'rt turi mavjud: 
Issiqlik; 
- elektrolitik; 
- dinamik; 
- biologik. 

---

termal effekt- tanada, elektr toki bilan aloqa 
qilgandan so'ng, o'zboshimchalik shaklidagi 
kuyishlar paydo bo'ladi. Haddan tashqari qizib 
ketganda, elektr tokining yo'lida bo'lgan 
organlar vaqtincha o'z funksionalligini 
yo'qotadi. Lezyon natijasida miya ham, qon 
aylanish yoki asab tizimi ham zarar ko'rishi 
mumkin, bu esa jiddiy buzilishlarga olib keladi. 

---

elektrolitik ta'sir- tanadagi qon va limfa 
shikastlanishi, bu ularning bo'linishi va fizik-
kimyoviy tarkibining o'zgarishiga olib keladi. 
dinamik, yoki u mexanik deb ham ataladi, ta'sir 
tana to'qimalarining tuzilishiga (jumladan, 
mushak, o'pka to'qimalari, qon tomirlari 
devorlari) delaminatsiya, laseratsiyalar, ba'zi 
hollarda hatto ko'z yoshlari shaklida zarar 
etkazadi. Mutilatsiya, portlashga o'xshash 
bug'ning bir zumda chiqishi bilan qon va 
to'qima suyuqligining haddan tashqari qizib 
ketishiga yordam beradi. 

---

Biologik ta'sir mushak tizimi va tirik 
to'qimalarga ta'sir qiladi, uning vaqtinchalik 
disfunktsiyasiga olib keladi. Natijada, ixtiyoriy 
spazmodik mushaklar qisqarishi paydo bo'lishi 
mumkin. Bu harakat, hatto vaqtinchalik 
xarakterga ega bo'lsa ham, yurak yoki nafas 
olish tizimining ishiga salbiy ta'sir ko'rsatishi 
mumkin va o'lim istisno qilinmaydi. 

---

Elektr tokining mavjudligini tok tufayli yuz beradigan quyidagi taʼsir yoki 
hodisalarga qarab bilish mumkin: 
issiqlik taʼsiri — tok oʻtayotganda oʻtkazgich (oʻta oʻtkazgich bundan istisno) 
qiziydi; 
kimyoviy taʼsiri — Elektr toki oʻtkazgichning kimyoviy tarkibini oʻzgartiradi 
(masalan, elektroliz hodisasi); 
magnit taʼsiri (masalan, tokli oʻtkazgich yonida magnit milining ogʻishi, 
elektromagnitlar); 
kuch taʼsiri (masalan, magnit maydonida tokli oʻtkazgichning ogʻishi, elektr 
dvigatellar); 
yorugʻlik taʼsiri (masalan, siyraklangan gazlarda razryad, elektr yoyi). Tok kuchi 
ampermetr, milliampermetr, mikroampermetr va galʼvanometr bilan oʻlchanadi.