Buxoro davlat universiteti buxoro muhandislik-texnologiya instituti

 

 

66 

14. Quyosh, Yer va Oy to’g’risidagi ma’lumotlar. 

 

O’lchamlari 

Quyosh radiusi, m 

6,96 

. 

10

5 

Quyosh massasi, kg 

1,99 

. 

10

30 

Yerning o’rtacha radiusi, m 

6,371 

.

 10

6 

Yer massasi, kg 

5,976 

.

10

24 

Yerning o’z o’qi atrofida to’la aylanish vaqti 

23 soat 50 min 4,09 s 

Erkin  tushish  tezlanishi  (Parij  kengligida 

dengiz sathida), m/s

2

 

9,80665 

Normal atmosfera bosimi, Pa 

101325 

Havoning molyar massasi, kg/mol 

0,029 

Yerdan Quyoshgacha o’rtacha masofa, m 

1,496 

.

 10

11 

Oy radiusi, m 

1,737 

.

 10

6 

Oy massasi, kg 

7,35 

.

 10

22 

Oyning Yer atrofida aylanishi davri 

27 sutka 7 soat 43 min 

Oy sirtida erkin tushish tezlanishi, m/s

2

 

1,623 

Oydan Yergacha o’rtacha masofa, m 

3,844 

.

 10

6 

 

 

67 

Foydalanilgan adabiyotlar: 

 

1. J.Nurmatov,  M.I.Isroilov,  M.Nishonova,  A.Avliyoqulov.  Fizikadan 

laboratoriya  ishlari.  Akademik  litsey  va  kasb-hunar  kollejlari  uchun  o’quv 

qo’llanma. 2-nashr. T., «O’qituvchi», 2003. 

2. M.Sh.Haydarova,  O’.K.Nazarov.  Fizikadan  laboratoriya  ishlari.  T., 

«O’qituvchi», 1989. 

3. K.A.Tursunmetov,  A.M.Xudayberganov.  Fizikadan  praktikum.  2-nashr. 

T., «O’qituvchi», 2004. 

4. S.H.Ostonov,  E.Z.Halimov,  U.N.Ismoilov,  M.A.Vahobova.  Umumiy 

fizika  fanidan  ko’rgazma-tajriba  mashg’ulotlari.  Oliy  o’quv  yurtlari,  akademik 

litsey va kasb-hunar kollejlari uchun o’quv qo’llanma. B., «Iste’dod», 2006. 

5. A.M.Xudayberganov,  K.A.Tursunmetov  va  boshqalar.  Fizika.  I  qism. 

Ma’ruzalar  matni.  Akademik  litsey  va  kasb-hunar  kollejlari  uchun  o’quv 

qo’llanma. T., «O’qituvchi», 2002. 

6. S.H.Ostonov,  M.Z.Sharipov,  N.N.Dalmuradova.  Fizik  kattaliklar  va 

ularning o’lchov birliklari. Elektron o’quv qo’llanma. B., «BuxTurRizo», 2008. 

7. Q.Suyarov,  A.Husanov,  L.Xudoyberdiyev.  Fizika.  Mexanika  va 

molekulyar  fizika.  I  kitob.  Akademik  litsey  talabalari  uchun  o’quv  qo’llanma.  2-

nashr. T., «O’qituvchi», 2004. 

 

68 

 

M U N D A R I J A 

Muqaddima . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

 

3 

I bob. Laboratoriya mashg’ulotlarini o’tkazishga ko’rsatmalar . . . . . . . . . 

 

4 

1.1. Laboratoriya mashg’ulotlar bajarishni tashkil qilish . . . . . . . . . . . . . . . . . .  4 

1.2. O’lchashlar  va  o’lchash  natijalariga  matematik  ishlov  berish,  o’lchov 

xatoliklari haqida tushunchalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

 

5 

1.3. Laboratoriya     mashg’ulotlarini   bajarishda   talabalarning    vazifa   va 

burchlari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

 

9 

1.4. Laboratoriya   mashg’ulotlarini   o’tkazishda   talabalar   uchun   texnika 

xavfsizligi yo’riqnomasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

 

10 

II bob. Mexanika asoslari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

 

11 

1 - Laboratoriya mashg’uloti. 

Tekis tezlanuvchan harakatda tezlanish . . . .   11 

2 - Laboratoriya mashg’uloti.   Jismlarning erkin tushishi . . . . . . . . . . . . . . .    13 

3 - Laboratoriya mashg’uloti.   Gorizontal otilgan jism harakati . . . . . . . . . .    15 

4 - Laboratoriya mashg’uloti.   Gorizontga   burchak   ostida   otilgan   jism 

harakati . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .   17 

5 - Laboratoriya mashg’uloti. 

Jismlarning qiya tekislik oxiridagi tezliklari .   19 

6 - Laboratoriya mashg’uloti.   To’g’ri   geometrik   shakldagi   jismlarning 

zichligi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .   22 

7 - Laboratoriya mashg’uloti.   Jismlarning  sirpanish  ishqalanish  koeffitsi-

yenti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  24 

8 - Laboratoriya mashg’uloti.   Matematik mayatnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . .    28 

9 - Laboratoriya mashg’uloti.   Prujinali mayatnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .   31 

10 - Laboratoriya mashg’uloti.   Prujina bikrligi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  

33 

11 - Laboratoriya mashg’uloti.   Jismning qiya tekislik bo’yicha ko’tarishdagi 

F.I.K. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

35 

12 - Laboratoriya mashg’uloti.   Elastik urilishda jismlar impulsi va energiya-

ning saqlanish qonuni . . . . . . . . . . . . . . . . . .   37 

13 - Laboratoriya mashg’uloti.   Mexanik energiyaning saqlanish qonuni . . . .   40 

14 - Laboratoriya mashg’uloti.   Jismlarning 

bir  necha  kuch  ta’sirida 

muvozanatda bo’lish sharti . . . . . . . . . . . . . .    43 

15 - Laboratoriya mashg’uloti.   Suyuqlikning qovushqoqlik koeffitsiyenti . .   45 

III bob. Molekulyar fizika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

49 

16 - Laboratoriya mashg’uloti.   Gey-Lyussak qonuni . . . . . . . . . . . . . . . . .  . .  49 

17 - Laboratoriya mashg’uloti.   Havoning nisbiy namligi . . . . . . . . . . . . . . . .  51 

18 - Laboratoriya mashg’uloti.   Suyuqlikning sirt taranglik koeffitsiyenti . . .  53 

19 - Laboratoriya mashg’uloti.   Kapillyar naylar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .   55 

20 - Laboratoriya mashg’uloti.   Materialning elastiklik moduli . . . . . . . . . . . 

57 

Ilovalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

 

61 

Foydalanilgan adabiyotlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  

 

67