Buxoro davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti iqtisodiyot kafedrasi

O‘zbekistonda sug‘urta bozori taraqqiyoti va muammolar

Sug‘urta bozor munosabatlariga o‘tish jarayonida davlat, fuqarolar va xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar manfaatlarini himoya qilishning samarali vositasi hisoblanadi.
Zamonaviy milliy sug‘urta tizimi qonunchilik bazasini takomillashtirishga, davlatning moliya va pul-kredit siyosatining samaradorligiga, sug‘urta faoliyatini nazorat qilish sifatiga va sug‘urta tashkilotlarining ishonchliligiga bog‘liqdir.
O‘zbekistonda 2020 yil 1 yanvar holatiga sug‘urta faoliyatini amalga oshirish huquqini beruvchi jami 41 ta litsenziya berilgan. Shulardan respublikada 36 ta sug‘urta kompaniyalari faoliyat yuritmoqda.
Buyuk Britaniyaning New Frontier tashkiloti ma’lumotlariga ko‘ra, jami sug‘urta mukofotlarining yalpi ichki mahsulotga nisbati orqali aniqlanadigan “Sug‘urtaning kirib kelish darajasi” (Insurance Penetration Rate) ko‘rsatkichi dunyo miqiyosida 6,35 %ni, O‘zbekistonda esa bor-yo‘g‘i 0,35%ni tashkil etadi. Dunyoda aholi jon boshiga sug‘urta mukofotlari 847 yevroni tashkil etgan bo‘lsa, O‘zbekistonda bu ko‘rsatkich 5 yevroga teng.
Bu esa mazkur xizmatning past darajasini anglatadi. Davlatlar ichida yetakchilik Gonkongga tegishli bo‘lib, sug‘urta mukofoti jon boshiga
7,5 ming yevroni, eng kam ko‘rsatikich esa 5 yevroni tashkil qilib,
Nigeriya davlatiga to‘g‘ri keladi.
Muammolar:
Respublikamizda sug‘urta munosabatlarida uchrayotgan asosiy muammolarga sug‘urta summasini to‘lashni rad etish, sug‘urta xizmatlarida zamonaviy yondashuvning yo‘qligi, davlat aralashuvining ko‘pligi, majburiyatlarning tomonlar kelishuvisiz belgilanishi, sug‘urtalovchini tovon to‘lash majburiyatidan ozod qilinishi qonunda belgilab qo‘yilganligi, nizolarni hal qilishning alternativ usullarining taklif qilinmasligi, shartnoma erkinligi ta’minlanmaganligi va undagi munosabatlarda cheklovlarning ko‘pligi kabilar kiradi.
Aynan ushbu muammolar, tomonlar orasida turli kelishmovchiliklarga, munosabatlardagi keskinlikka va pirovardida sug‘urta tashkilotining ishonchsizligiga olib kelmoqda.
Ushbu muammolarning kelib chiqish sabablari va unga ta’sir etuvchi omillar tahlilini ko‘rib chiqamiz.