Buxoro davlat universiteti kurbonova firuza azamatjonovnaning komil sindarov va skot turovning ijodi

Yopiq tipdagi detektiv (klassik yoki aqlli detektiv).

Odatda klassik detektiv hikoyaning qonun qoidalariga mos keladigan ichki janrdir. Ushbu turdagi detektiv hujjat tanho joyda ya`ni jinoyatchilarning qat'iy cheklangan to'plami bo'lgan joyda sodir etilgan jinoyatni tergov qilishga asoslanadi. Bu joyda begona odam bo'lishi mumkin emas, shuning uchun jinoyatni faqat u yerda bo'lgan kishi sodir etishi mumkin. Tergovni jinoyat sodir bo'lgan joyda kimdir qolgan qahramonlar yordamida olib boradi.Detektivning bu turi boshqacha bo`lib, fitna printsipial ravishda noma'lum jinoyatchini qidirish zaruratini yo'q qiladi. U yerda detektivning vazifasi – voqealar ishtirokchilari sifatda gumon qilinuvchilar to'g'risida iloji boricha ko'proq ma'lumot olish, shu asosda jinoyatchini aniqlash mumkin bo'ladi. Qo'shimcha psixologik stress, jinoyatchi taniqli, yaqin odamlardan biri bo'lishi kerakligi bilan vujudga keladi, ularning hech biri odatda jinoyatchiga o'xshamaydi. Ba'zida detektivda yopiq turdagi jinoyatlar sodir bo'ladi (odatda qotillik), natijada gumon qilinuvchilar soni doimiy ravishda kamayib boradi.
Yopiq tipdagi detektivlarga quyidagilar misol bo`la oladi:
· Edgar Po – “ Morg ko’chasidagi qotillik”
·Siril Xeyr “ Toza inglizcha qotillik”
·Agata Kristi – “ O’nta negr bolasi”, “ Sharqiy eksperess”dagi qotillik, va (deyarli barcha asarlari)
·Jon Dikson Karr - "yopiq xonada qotillik bo'yicha mutaxassis" deb hisoblangan. Ushbu texnikani juda tez-tez va zukkolik bilan ishlatardim.
·Boris Akunin - “ Leviafan” (muallif tomonidan "germetik detektiv" sifatida qayd etilgan).
·Leonid Slovin – “Ikkinchi yo'lga qo'shimcha yo’l bo’ladi”
·Gaston Leru - “Sariq xonaning siri”
·Charlz Snou - “Yelkan ostida o'lim "

2. 
   Psixologik detektiv
   

Ushbu turdagi detektivlar qahramonlarning stereotipik xulq-atvori va tipik psixologiyasiga qo'yiladigan talablar nuqtai nazaridan klassik qonun-qoidalardan biroz chetga chiqishi mumkin va bu janrning psixologik roman bilan kesishishi hisoblanadi. Odatda shaxsiy sabablarga ko'ra sodir etilgan jinoyat (hasad, qasos) tergov qilinadi va tergovning asosiy elementi gumon qilinuvchilarning shaxsiy xususiyatlarini o'rganish, ularning biriktirilishi, og'riqli nuqtalari, e'tiqodlari, xurofotlari, o'tmishni oydinlashtirishdir.Bu turdagi detektiv bilan shug`ullanadigan Fransuz psixologik detektiv maktabi mavjud. Quyidagilar ushbu detektiv turning yorqin namunalaridir:
·Charlz Dikkens - “ Edvin Drud siri”
·Agata Kristi “ Rojer Ekroydning qotilligi”
·Bualo Narsejak “ Bo’rilar”, “Yo'qolgan edi”, “ Dengiz darvozasi”, Yurak tartibi”.
·Sebastyan Japrizo “"Mashinada ko'zoynagi va miltig'i bo'lgan xonim” “ Zolushka uchun tuzoqlar”
·Noel Kalef “ Eshafotdagi lift”