Buxoro davlat universiteti pedagogika instituti

1. Kim? nima? so‘rog‘iga javob bo‘lib, ega vazifasida keladi.M.: 
Dono – durdan a’lo. To‘g‘ri o‘zadi, egri to‘zadi. 
2. To‘ldiruvchi vazifasida keladi. M.: Yaxshidan bog‘ qoladi, 
yomondan dog‘. Ilg‘orlarni mukofotlashdi. 
3. Qaratqichli aniqlovchi vazifasida keladi. M.: Saxiyning ehsoniga
baxilning boshi og‘rir.
4. Undalma vazifasida keladi. M.: Azizlar, har bir mavzuni 
o‘zlashtiring. 
So‘z birikmasidagi o‘rni 
Sifat asosan otga bog‘lanib, bitishuvli so‘z birikmasida tobe 
so‘z bo‘lib keladi. M.: dardli nola, go‘zal qiz, ko‘m-ko‘k osmon. 
Fe’lga boglansa ham. M.: yaxshi o‘qidi, uzoq gapirdi. 
Sifat otlashgan bo‘lsa: a) moslashuvli so‘z birikmasida tobe 
so‘z (yaxshining gapi, to‘g‘rining ishi) yoki hokim so‘z (asarlarning 
qiziqarlisi, masalaning qiyini) bo‘lib kelishi mumkin; b) boshqaruvli 
so‘z birikmasida ham tobe so‘z (achchiqni kesadi, yaxshiga yondash) 
yoki hokim so‘z (mendan katta, o‘ziga yaxshi) bo‘lib kelishi
mumkin. 

Sifatning ma’no munosabatiga ko‘ra turlari 
Sifat so‘z turkumi predmetning turli belgilarini ifodalab 
keladi. M.: bahorgi, qizil, nozik, xushbo‘y gul, keng xona, yozgi 
kiyim, devoriy gazeta, mazali sho‘rva.
Shunga ko‘ra sifatlar quyidagi ma’no guruhlariga bo‘linadi: 
1. Xususiyat sifatlari. 
2. Rang-tus sifatlari. 
3. Maza-ta’m sifatlari. 

---

83 
4. Hid sifatlari. 
5. Hajm-o‘lchov sifatlari. 
6. Makon-zamon sifatlari. 
 
I. Xususiyat sifatlari – narsalarning turli xususiyat holatlarini 
bildiradi. 
Mazkur 
sifatlar 
inson 
va 
jonivorlarning 
xarakter 
xususiyatlarini 
hamda 
jonsiz 
predmetlarning 
xossalarini 
ifodalaydi.
O‘rni kelganda ta’kidlash lozimki, manbalarda keltirilgan xil-
xususiyat bildiruvchi hamda holat bildiruvchi sifatlar darslikda 
xususiyat sifatlari deb bitta qilib berilgan.
Xil-xususiyat bildiruvchi sifatlar: abadiy, ayyor, abjir, avom, 
ajnabiy, azaliy, aziz, alamli, aldoqchi, amaliy, asosli, asriy, afsonaviy, 
ahmoq, babaq (xo‘roz), badbin, badgumon, badjahl, badiiy, badrashk, 
badnafs, bo‘sh-bayov, bebosh, begona, bezbet, biyron, bilag‘on, 
bo‘tana (suv), dadil, daydi, dali-g‘uli, dangasa, faol, foniy, gapdon,
garang, go‘l, halol, harom-harish, jo‘n, kamgap, lalmi, maxfiy, 
mahmadona, mechkay, merov, mudhish, muttaham, muqaddas, nodir, 
nodon, noyob, nonko‘r, ovsar, odil, odmi, oddiy, ojiz, olifta, ofatijon, 
ochofat, pismiq, puch, qat’iyatli, qaltis, qiyin, rahmdil, samimiy, 
sarxil, tajang, tanbal, tansiq, tanqis, tentak, teran, tetik, tuyg‘un, turli, 
to‘pori, ulgurji, umumiy, vazmin, vaysaqi, vatanparvar, vafodor, 
va’daboz, vijdonli, vositasiz (to‘ldiruvchi), xayrixoh, xasis, xokisor, 
yanglish, yaxlit, yaxshi, yashirin, yaqin, yovvoyi, yo‘rg‘a, zab, 
zabardast, zakiy/zukko, ziyrak, o‘jar, o‘gay, g‘alati, g‘irrom, chakki 
(ish),
IZOH! Mazkur sifatlar nafaqat otning balki, fe’lninh – harakat-
holatning ham belgisini ifodalaydi. M.: dadil gapirmoq, odmi 
kiyinmoq, g‘irrom, qaltis, yashirin o‘ynamoq. 
 Holat bildiruvchi sifatlar: abgor, aybdor, alag‘da, alamzada, 
ayanchli, apoq-chapoq, baravj, barkamol, barqaror, boxabar, bexabar, 
baxtiyor, bedor, besaranjom, bo‘liq, dabdala, darg‘azab, eski, farovon,
gavjum, giryon, gavjum, giryon, hozir-u nozir, ho‘l, issiq, iliq, kir, 
ko‘hna, luchchak, mal’un, marhum, mast, mast-alst, mashhur, 
mosuvo, muallaq, mulzam, muntazir, mushtoq, muhtoj, noqulay, 
navqiron, ochiq, olazarak, obod, ozod, osuda, pajmurda, palag‘da, 
paxmoq, pachoq, pinhon, pokiza, qaram, qizg‘in, qistalang, semiz, 
sovuq, sokin, toza, tarang, tashna, to‘q, vayron, voqif, yopiq, xom, 
xarob, xasta, xafa, xijil, xomush, xor, xursand, shalabbo, shay. 

---

84