Oʻqing qiziq! Soʻngra, ichkari, tashqari kabi ravishlarda joʻnalish
kelishigining qadimgi turkiy tildagi shakli qotib qolgan.
III. Yasalishi. Ravish soʻz turkumi yasalish xususiyatiga ega.
173
1. Affiksatsiya usuli bilan yasaladi. M.: vijdon/an , ruh/an,
g’olib/ona, doʻst/ona, toshkent/chasiga, bola/larcha; kompozitsiya
usuli bilan qoʻshma, juft, takroriy ravishlar yasaladi. M.: biryoʻla,
biroz, birpas, qishin-yozin, birin-ketin, izma-iz, yuzma-yu, har doim,
har qachon, har vaqt.
IV. Ravishlarning tuzilishiga koʻra sodda, qoʻshma, juft, takroriy
turlari farqlanadi.
1. Sodda ravishlar : koʻp, oz, asta, erta, tez; oʻz/i/cha, butun/lay,
qator/asiga, majbur/an, yoppa/siga, atay/lab, doʻst/ona.
2. Qoʻshma ravishlar: biroz, har vaqt, har on.
3. Juft: eson-omon, asta-sekin, erta-kech.
4. Takroriy: koʻp-koʻp, moʻl-moʻl.
YODDA TUTING! Izma-
iz, qoʻlma-qoʻl, yuzma-yuz, qadamba-qadam
kabi takroriy ravishlar -ma, -ba
elementlari bilan boshqa soʻz
turkumlaridan yasalgan.
V. Ravish sintaktik shakl yasovchilarga ega emas.
VI . Ravish soʻz turkumida bor yoʻg’i bir-ikkita ijaraga olingan
lug’aviy shakl yasovchi qoʻshimcha bor xolos: -roq: tez/roq,
koʻp/roq, sekin/roq, erta/roq; -gina: asta/gina, tez/gina, koʻp/gina.
VII . Ravish soʻz turkumida sifat soʻz turkumidagidek daraja
kategoriyasi yoʻq, lekin ayrim ravishlar darajalanadi.
1. Oddiy daraja: tez, kech, sekin,..
2. Ozaytirma darja: sal tezroq, sal sekinroq, biroz kech.
3. Qiyosiy daraja: tezroq, kechroq.
4. Orttirma darja: juda tez, juda kech, eng oxir(-i,-da).
VIII . Ravish boshqa soʻz turkumlari vazifasida kela oladi.
1. Unumsiz, boʻlsa-da, ot vazifasida kelib otlashadi . M.: Koʻpni
yomonlagan, koʻmuvsiz qolar. Koʻpga kelgan toʻy. Koʻpni koʻrib fikr
qil, ozni koʻrib, shukur qil.
Do'stlaringiz bilan baham: |
