Kelishik qo‘shimchalarining so‘zdagi o‘rni
Kelishik qo‘shimchalari so‘z tarkibida eng oxirida qo‘shilib
keladi.
Formula
:
Asos+so‘z yasovchi+lug‘aviy shakl yasovchi+egalik q.+kelishik q.
M.: bog‘bon + lar + imiz + ga, gul+don+cha+da.
ESLATMA
.
Jo‘nalish, o‘rin-payt, chiqish kelishigidagi so‘zlar ot
kesim vazifasida kel
sa, bu kelishik qo‘shimchalaridan so‘ng
yuklama yoki I guruh shaxs-son (-man, -san, -miz, -siz, -
dir), ya’ni
munosabat qo‘shimchasi kelishi mumkin.
M.: Men dars/da/man.
Mehmon, Samarqand/dan/mi/siz?
Kelishiklarning belgili-belgisiz kelishi
Oltita kelishikdan to‘rttasining qo‘shimchasi gapda belgili yoki
belgisiz kelishi mumkin. Shulardan qaratqich, tushum kelishigi
qo‘shimchalarining belgili, belgisiz kelishi faol. M.: maktab hovlisi,
paxta chanogi, kitob o‘qimoq, mashina boshqarmoq. Jo‘nalish
hamda o‘rin-payt kelishiklarining qo‘shimchalari passiv bo‘lsa-da,
belgisiz keladi. M.: chang‘i uchmoq, bozor bormoq.
Kelishik qo‘shimchalarining o‘z ma’nosini yo‘qotishi
Unutmaslik lozimki, jo‘nalish, o‘rin-payt hamda chiqish
kelishiklarining qo‘shimchalari ayrim so‘zlarga qo‘shilib, o‘z
grammatik ma’nosini yo‘qotadi va o‘zak bilan birikib, ajralmas
holga kelib, ravishga ko‘chadi. M.: birga (kelmoq), tezda (bajarmoq)
boshda (kelishmoq), birdan (yig‘iladi).
Kelishik kategoriyasi va so‘z turkumlari
Yuqorida ta’kidlanganidek, kelishik qo‘shimchalari ot so‘z
turkumidan boshqa so‘z turkumlariga ham qo‘shilib, ularni turlab
keladi.
62
A. Kelishik qo‘shimchalarini to‘g‘ridan to‘g‘ri qabul qiluvchi
Do'stlaringiz bilan baham: |
