Buxoro davlat universiteti psixologiya kafedrasi

10-Mavzu: Guruh tuzishning determinantlari (2 soat).

1. 
   Sotsial fikr va sotsial kayfiyat – ommaviy sotsial jarayonlarning muhim xarakteristikasi.
   
2. 
   Katta sotsial guruhlar psixologiyasining emotsional tomonini sotsial fikr va sotsial kayfiyat shakllanishidagi ahamiyati.
   

Har bir shaxs o‘z faoliyatini turli guruxdar sharoitida ski turli guruxlar ta’sirida amalga oshiradi. Chunki jamiyadap chetda kolgan yoki insonlar guruxiga umuman kushilmaydigan indi- vidning uzi yuk- Inson jamiyatda yashar ekan, u doimo uzsh a uxshash turli shaxslar bilan mulokotda, uzaro ta’sirda buladi, bu mulokot jarayonlari esa doimo kishilar guruxida ruy beradi.

Shuning uchun xam guruxdar muammosi, uni urganish va guruxlarning shakllanishiga oid ilmiy xulosalar chikarish ijtimoiy psixo- logiyaning asosiy mavzularidan va muammolaridan biridir.
Psixologik ma’noda gurux, - bu umumiy belgilar, umumiy faoliyat, muloqot d$amda umumiy msщsad asosida birlashgan kishilar uyushmasidir. Demak, odamlar guruxi tashkil topishi uchun albatta kandaydir umumiy maksad yoki tilaklar, umumiy belgilar bulishi shart. Masalan, talabalar guruxi uchun umumiy narsalar kup: ukuv faoliyati, bilim olish, yoshlarga xos birliklar (uspirin yoshlar), ma’lum ukuv yurtida ta’lim olish istagi va xokazo. Kuchada biror tasodif ruy berganligi uchun tuplangan kishilar uchun xam umumiy bulgan narsa bor - bu kizikuvchanlik bulib utgan xodisaga guvoxdik, unga umumiy munosabatdir.
Guruxni aloxida shaxslar tashkil etadi, lekin kar bir gurux psixologiyasi uni tashkil etuvchi aloxida, shaxslar psixolo- giyasidan fark kiladi va uziga xos konuniyatlariga buysunadi. Ayni shu konuniyatlarni bilish esa turli tipli guruklarni boshkarish va ana shu guruxdarni tashkil etuvchmilarni tarbiya- lashning asosiy mezonidir.
Guruxlarning turlari kup, shuning uchun xam ularni turli olimlar turlicha klassifikatsiya kiladilar. Bizning nazarimizda, G.M.Andreyeva 2n\tg “Ijtimoiy psixologiya” darsligidagi klassifikatsiya guruxlarning asosiy turlarini uz ichiga kamrab olgan. U xar kanday kishilar guruxini avvalo shartli va real guruershrta buladi. Real guruxlar anik tadkikot maksadlarda tuplangan laboratoriya tipidagi xamda tabiiy guruxdarga bulinadi. Konkret faoliyat va odamlarning extiyojlari asosida tashkil buladigan bunday tabiiy guruxlarning uzi kishilarning soniga karab mmma, kichik guruularta bulinadi. Katta guruxlar uni tashkil etuvchilarning maksadlari, fazoviy joylashishlari, psixologik xususiyatlariga karab uyushgan va uyushmagan turlarga, kichiklari esa uz navbatida endi shakllanayotgan - diffuz xamda tarak- kiyotning yuksak pogonasiga kutarila olgan jamoa turlariga bulinadi. Guruxlarning ijtimoiy psixologiya uchun ayniksa, muxim xisoblangan turlariga ta’rif berish va ularning psixologik konuniyatlarini urganishni maksad kilib kuygan xolda, bevosita katta guruxlarning ijtimoiy-psixologik konuniyatlarini o‘rganishga utamiz.