Buxoro muhandilik-texnologiya instituti yuldasheva saida nem atovna sanoat korxonalarida

a v t o m a t i k
tartibga solish tizim i;
- Y uqori nam lik va ifloslikga ega paxta xom ashyosini tozalash uchun 
q o ’chm a m ajm ua;
-J in la s h oldidan paxta xom ashyosini nam lash uskunasi;
-L in te r kolosniklarining yangi konstruksiyasi;
-Paxta xom ashyosidagi iflos aralashm alam ing m assaviy ulushini aniqlaydigan 
LKM -3 rusum li avtom atik qurilm a.
P axta tozalash 
korxonalarining 
texnik 
parkini 
keyingi 
yangilashdagi 
navbatdagi qadam yangi texnologiyalam i o ’zlashtirish, shu jum ladan xorijiyni ham. 
O ’zbekistonda ilgari ishlab chiqarilm agan eng m urakkab uskunalar biri - eskirgan 
gidravlik presslam i yangilash kabi m asala so ’nggi yillarda kun tartibidagi keskin 
m uam m o b o ’lib turgan edi. Y aqin kelajakda X itoyda ishlab chiqarilgan 40 ta 
gidravlik 
press 
qurilm alarini 
sotib 
olish 
rejalashtirilganligiga 
qaram ay, 
O ’zbekistonda presslam i ishlab chiqarish b o ’yicha q o ’shm a korxona tashkil etish 
m asalasi k o ’rib chiqilm oqda.B u investitsiya loyihasini am alga oshirilishi bilan 
birga nafaqat ju d a zarur b o ’lgan uskunalar b o ’yicha talab qondiriladi, balki 
m ashinasozlik bazasi tu g ’iladi, yangi ish o ’rinlari yaratiladi. Pressning yangi 
m odelida m ahsulotlam i presslash v a o ’rov jarayonlarini boshqarishnin innovatsiya 
tizim larini q o ’llash q o ’zda to ’tilgan. Paxta tozalash korxonalam i takom illashtirishni 
davom ettirish uchun yana bir qator innovatsiya loyihalarini ishlab chiqish va ularni 
am alga oshirish talab etiladi.
Ilm iy te x n ik a ta r a q q iy o tn in g sa m a r a d o r lig i.
Ilm iy-texnika taraqqiyotining sam arasi deganda "Fan - texnika - ishlab 
chiqarish- qo'llash" davrining turli 
bosqichlarida olingan ijobiy natijalar 
tushuniladi. Bu natijalar ijtim oiy,siyosiy va iqtisodiy m uam m olarining hal qilinishi 
ta'm in lash kerak. Y angi hodisalam i, ulam ing rivojlanish 
qonuniyatlarini 
ochadigan.ulardan xalq xo'jaligida foydalanish im koniyatlarini topadigan m ehnat 
vositalarining optim al param etrlarini, ulam ing iqtisodiy qo'llanish sohalarini 
belgilaydigan ilm iy ishlanm alar ilm iy sam arani ta 'm in la y d i.A w a l o ’zlashtirilgan 
m ashinalar, 
uskunalar, 
asboblar, 
m ateriallam ing 
ko'rsatkichlarini 
yaxshilash,yangisini yaratish texnikaning rivojlanish yutuqlarini jo riy qilish texnik 
sam arani 
xarakterlaydi. R espublikam iz yagona ilm iy davlat siyosati m fan va 
texnika yutuqlaridan sam arali foydalanishi hisobiga kishilar hayotining ijtim oiy 
sharoitlarini yaxshilashga orientir qilm oqda. 
Bu 
bilan 
esa ilm iy-texnika 
taraqqiyotining ijtim oiy sam arasi xarakterlanadi.U kishi m ehnatining xarakteri va 
m azm uni ham da hayotining ijtim oiy sharoitlari yaxshilanishida o'z ifodasini 
top ad i,y a'n i m ehnat yangilashida,uning xavfsizligi ta'm inlanadi.A qliy va jim soniy 
m ehnat farqi kam ayadi,m ehnatga yaroqli aholining ish bilan bandligi,aholining
131

---

hayot 
va 
m aishiy 
sharoitlari 
yaxshilanadi, 
m adaniyat 
saviyasi
ko'tariladi.m am lakatning 
m udofaa 
qobiliyati, texnik-iqtisodiy m ustaqilligi 
m ustahkam lanadi.Fan 
va 
texnika 
yutuqlarini 
m oddiy 
ishlab 
chiqarishda 
qo'llash,iqtisodiy rivojlanishi om ili bo'lib,sarflanadigan ijtim oiy m ehnat um um iy 
m iqdoriga va tarkibiga ta 's ir qiladi.B undan esa,ilm iy-texnika yutuqlaridan 
foydalanish ijtim oiy m ehnatni tejash iqtisodiy sam arani aniqlaydi.Jam iyat doim o 
rivojlanishi uchun ishlab chiqarish, noishlab 
chiqarish sohalarida alohida 
bajariladigan ishlarda ham kishi faoliyatining barcha sohalarida ham ish vaqti 
sarfini kam aytirish kerak.Ijtim oiy m ehnat tarkibi va m iqdorini taqqoslab ,ilm iy- 
tcxnika taraqqiyoti 
yutuqlaridan 
foydalanishga paydo bo'ladigan tashkiliy 
texnikaviy va ijtim oiy aspektrlarga tavsiyanom a berish m um kin.Shunday qilib 
iqtisodiy sam ara ijtim oiy m ehnat sarfm ing farqi (ayirm asi) sifatida ilm iy-texnika 
taraqqiyoti 
yutuqlarining 
qiyosiy 
foydaliligining 
qiyosiy 
o b 'y ek tin i 
ifodalaydi .Y angi texnikaning 
iqtisodiy 
sam aradorligi uni 
bazis yoki boshqa 
varianti tayyorlangan va foydalanilayotgan texnika bilan qiyoslash 
natijasida 
belgilanadi.B undan texnikani yaxshilashda 
sarflangan 
xarajatlarining ham
,iqtisodiy sam arasining ham nisbiy m iqdori ayon 
bo'ladi,shunga 
ko'ra 
ilgari 
ma" sum bo'lgan barcha ta'riflarg a qo'shim cha qilib,resurslarning m aTum turidan 
foydalanishni,yangi texnikaning qiyosiy sam aradorligining ifodalanishini aytish 
m um kin. Y angi 
texnika 
variantlarini 
tanlash 
v a 
qiyoslash 
xalq 
xo'jaligi 
sam arasining m ablag'lar 
nisbati bilan aniqlanadigan 
iqtisodiy sam aradorlik 
hisoblariga asoslanadi.B u narsa texnikani rivojlantirish yo'nalishini aniqlashda 
nafakat tarm oq 
m anfaatlarini,balki butun xalq xo'jalik m anfaatlarini hisobga 
olishni zarur qilib qo'yadi.Texnikaning xalq xo'jaligidagi sam aradorligidan 
xalq 
xo'jaligining 
alohida 
b o ’g'inlari-korxonalar uchun xarakterli bo'lgan xo'jalik 
sam aradorligi 
farqlanadi.B undan 
quyidagi 
vazifa 
chiqadi:yangi
texnikani,progressiv texnologiyani jo riy qilishda m ehnat v a ishlab chiqarishni 
tashkil qilishni takom illashtirishda xo'jalik iqtisodiy sam arasi-" s o f ' foydaning 
(darom adning) olinishini ta'm in lash zarur.Shunga ko’ra,yangi texnikaning xo'jalik 
iqtisodiy sam aradorligi xo'jalik sam arasi (foyda)ning hosil bo'lishiga sarflangan 
xo'jalik m ablag'lariga nisbati bilan aniqlanadi.B a'zi hollarda yangi texnikaning 
xo'jalik iqtisodi sam aradorligi xalq xo'jaligi bilan m os kelm asligi tufayli,xo'jalik 
m anfaatlari 
ham
xalq 
xo'jaligi 
m anfaatlariga 
m os 
kelm asligi 
m um kin.B oshqaruvning iqtisodiy usullarini takom illashtirish 
hisobiga 
xalq 
xo'jaligi m anfaatlarini uning alohida b o ’ginlari m anfaatlari bilan m oslashtirish 
iqtisodiy fan va xo'jalik am aliyotining vazifasi hisoblanadi.
132

---