Buxoro muhandilik-texnologiya instituti yuldasheva saida nem atovna sanoat korxonalarida

N a z o ra t sa v o lla ri:
1. Ishlab chiqarish dasturi nim a?
2. Sanoat korxonasining ishlab chiqarish dasturi qanday talablarga javob 
berishi kerak?
Sanoat korxonasining ishlab chiqarish dasturini rejalashtirish jaray o n id a hal 
qilinadigan asosiy vazifalar qaysilar?
3. T ovar m ahsulot qanday aniqlanadi?
4. Y alpi m ahsulot tushunchasini izohlang.
5. Sotilgan m ahsulot qanday aniqlanadi?
176

---

\
19. I S H L A B C H I Q A R I S H Q U V V A T I N I N G M O H I Y A T I .
19.1.Ishlab chiqarish quvvati haqida tushuncha.
19.2. Ishlab chiqarish quvvatiga ta ’sir qiluvchi om illar.
19.3. Ishlab chiqarish quvvatini hisoblash m etodikasi.
19.4.Ishlab chiqarish quvvati rezervlari va ishlab chiqarish quvvatidan 
foydalanish asosiy k o ’rsatkichlari.
T a y a n c h ib o ra la r: 
Ishlab chiqarish quvvati, jihozlardan ckstensiv foydalanish 
koeffitsienti, integral koeffitsient, quvvatdan foydalanish intensiv koeffitsienti, 
o ’rtacha yillik quvvat, kirish quvvati, chiqish quvvati, ishlab chiqarish quvvati 
rezerlari.
19.1. Ish la b c h iq a r ish q u v v a ti h a q id a tu sh u n c h a .
Ishlab 
chiqarish 
quvvati 
sanoat 
m ahsulotlarini 
ishlab 
chiqarishni 
rejalashtirishda q o ’llaniladigan (tonna, dona, metr va boshqalarda) birliklarda 
aniqlanadi.
A gar xom ashyo va m ahsulot chiqishi orasida m utanosiblik barqaror b o ’lsa 
bunday korxonalarda (non, m akaron, qandolat m ahsulotlari ishlab chiqaruvchi 
korxonalar va b.q.) ishlab chiqarish quvvati tayyor m ahsulot birligida o ’lchanadi. 
A sosiy xom ashyo sifatida qishloq x o ’jalig i m ahsulotini q o ’llaydigan korxonalarda 
xom ashyo va m ahsulot chiqishi orasida barqarorlik b o ’lm asa, bunday korxonalarda 
ishlab chiqarish quvvati qayta ishlangan xom ashyo birligida o ’lchanadi (ms: donni 
qayta ishlab, un ishlab chiqarish korxonasida, chigitni qayta ishlab y o g ’ ishlab 
chiqarish korxonasida) .
Q uvvat k o ’rsatkichining asosiy m aqsadi m ahsulot ishlab chiqarishni, xom 
ashyoni qayta ishlashni oshirish rezervlarini aniqlashdir. M ahsulot ishlab chiqarish 
rejasini ishlab chiqishda ishlab chiqarish quvvati m uhim rol o ’ynaydi. Chunki 
ishlab chiqarish quvvati korxona va uning texnologik sexlarini boshqarish quroli 
hisoblanadi. Bundan tashqari korxonaning ishlab chiqarish quvvati har bir tarm oq
177

---

uchun yangi m ahsulot ishlab chiqarishda qurilishlar hajm i va buning uchun kerakli 
kapital q o ’yilm alar m iqdorini aniqlaydi. Ishlab chiqarish quvvatini hisoblash uchun 
m a ’lum davr qabul qilinadi, bular - sm ena, sutka, yil b o ’lishi m um kin. Y illik ishlab 
chiqarish quvvati k o ’pincha sm enalik yoki sutkalik ishlab chiqarish quvvatini 
hisoblash asosida topiladi.