Buxoro muhandilik-texnologiya instituti yuldasheva saida nem atovna sanoat korxonalarida

5 .3 . P a x ta to z a la s h k o r x o n a la r in i b o sh q a rish tizim i v a uni 
ta k o m illa s h tir ish yoM lari.
Paxta tozalash zavodi faoliyatiga asosiy rahbarlik qilishni aksiyadorlam ing
um um iy yigilishi hal qiladi. K orxonani bezosita boshqarish rahbar (direktor) 
zim m asiga yuklanadi. U nga yordam berish tarikasida tarkibiy b o ’lim lar, sh o ’balar 
va xokazolar yoki korxonani (ishlab chiqarishni) boshqarishda qatnashuvchi ayrim 
ijrochilar k o ’rinishida ishlovchi yordam chi xizm at apparati tuziladi.B oshqaruvning 
xizm at apparati yuqori unum li, sam arali va tartibli ishlash uchun barcha zarur shart- 
sharoitlam i ta ’m inlashi ham da kam sonli b o ’lishi kerak. Paxta tozalash zavodlarida 
sex tuzilm asi b o ’lm agani tufayli (K .TS dan boshqa), boshqaruvning asosiy o b ’yekti
— ishlab chiqarish uchastkalari b o ’lib, ularda brigada ishchilari (paxta uzatish, 
tolani presslash) yoki ayrim ishchilar (jinchilar, m om iq ajratuvchi va boshqalar) 
ishlashadi. A sosiy ishlab chiqarishga sm enada boshliq yoki sm ena ustasi rahbarlik 
qiladi.Sm ena b o sh lig ’i (usta) bevosita zavodning bosh m uhandisiga b o ’ysunadi. 
Paxta tozalash zavodining bosh m uhandisi butun ishlab chiqarishning texnika 
rahbarligini am alga oshiradi. X izm at k o ’rsatuvchi x o ’jaliklar: om bor, laboratoriya, 
transport tegishli rahbarlar ixtiyorida b o ’lib, bevosita zavod direktoriga b o ’ysunadi. 
Paxta sanoati korxonalarining k o ’pchiligidagi boshqaruv tuzilm asi taxm inan bir xil 
va faqat korxona hajm lariga b o g ’liq holda b ir m uncha tabaqalashtiriladi.
Sanoat korxonalarida ishlab chiqarish tuzilm asini takom illashtirish va 
boshqaruv apparatining ishini ixcham lashtirish k o ’prina y o ’nalishlar b o ’yicha olib 
boriladi. U lardan eng m uhim lari quyidagilar:
a) 
oralik b o ’g ’inlam i qiskartirish, b o ’lim lar va boshqa b o ’linmalarni 
ym klashtirish, baravar ish bajarayotgan boshqaruv apparati organlarini tugatish;
85

---

b) 
m ayda ishlab chiqarish b o ’g ’inlarini tugatish, korxonalar sex va 
uchastkalam i yiriklashtirish, sanoat korxonalarini boshqarishning sexsiz tizim iga 
o ’tish;
v) ta ’m irlovchi, m ateriallam i bichish, chiqindilam i qayta ishlash, transport 
xizm atlari va shu kabilar b o ’yicha kator korxonalarga xizm at k o ’rsatish uchun 
m arkazlashtirilgan ishlab chiqarish tashkilotlarini tuzish;
g) axborot va hisob sifatini yaxshilash, ishlab chiqarish aloqasini nazorat 
qilish, ishlab chiqarish jarayonini dispetcherlash va tezkor m uvofiqlashtirishni 
jadallashtirish uchun kom pyuterlash, yangi EXM ni keng tadbiq etish;
d) rejalashtirish va hisobot shakllarini soddalashtirish va qiskartirish;
e) sanoat ishlab chiqarishni boshqaruv ilror tajribasini 
o ’rganish, 
um um lashtirish va yoyish.
Tashkiliy, texnika-m ashina, m exanizm va asboblam i takom illashtirish 
vositalarini tadbik etish hozirgi bozor va texnika taraqqiyoti sharoitlarida, ayniqsa, 
q a t’iy zarur. Ishlab chiqarishni m uvaffaqiyatli boshqarish uchun xilm a-xil 
axborotlar kerak b o ’lib, ulam i tahlil etib va qayta ishlab, eng foydali faoliyat 
y o ’llarini tanlash m um kin. B unday axborotlar har b ir korxonada bor: reja, statistik, 
buxgalteriya, m e ’yoriy, texnologik, konstruktorlik va boshqa m a ’lum otlardir.