Buxoro muhandilik-texnologiya instituti yuldasheva saida nem atovna sanoat korxonalarida

bilan 
ekspedistiya ram palarining yuklash joylariga to ’qnashuvchi m exanizm 47 
bilan 
m ahkam lanadigan avtonontashigichlarga yuklanadi.
N a z o r a t sa v o lla ri.
1. Ishlab chiqarish jaray o n i nim a?
2. Jarayonlar qanday ko'rinishlarini bilasiz?
3. A sosiy va yordam chi jaray o n lam i tavsiflang.
4. Boshqaruv jarayonlarining rolini ayting.
5. Ishlab chiqarish operatsiyasi nim a va uni qanday guruhlash m um kin?
6. Ishlab chiqarish bosqichi deganda nim ani tushunasiz?
7. M exanizatsiyalashtirish darajasi qanday aniqlanadi?
8. Ish jo y i deganda nim ani tushunasiz, uning qanday tashkil turlarini 
bilasiz?
8-chizm a. Z im m aviy k o m p lck s-m ex an izatsiy alash tirilg an nonvoylik 
k o rx o n asin in g jiho z-tex n o lo g ik sxcm asi
93

---

7 .IS H L A B C H IQ A R IS H J A R A Y O N L A R IN 1 T A S H K I L E T IS H  
T A M O Y IL L A R I V A U S U L L A R I.
7.1. Ishlab chiqarish jarayonini tashkil qilish tam oyillari.
7.2. Ishlab chiqarish davri, uning davom iyligini hisoblash va qisqartirish 
y o ’llari
T a y a n c h ib o ra la r: 
jarayon u z lu k s iz lig i,, jarayon proporsionalligi, jarayon 
parallelligi, jarayon ritm iyligi, jarayon t o ‘g ‘ri aniqliligi, ishlab chiqarish davri, ish 
davri.
7 .1 . Ish la b ch iq a r ish ja r a y o n in i ta sh k il q ilish ta m o y illa r i.
Ishlab chiqarish tizim i ishlab chiqarish jarayoni, uni bajarish uchun talab 
etiladigan 
xizm at 
k o ’rsatish, 
m uom ala, 
iqtisodiy, 
ijtim oiy, 
m oliyaviy 
m unosabatlardan iborat. Shuning uchun tashkilotda m ahsulot ishlab chiqarilganda 
uning elem ent, operatsiya va jarayonlari rejalashtiriladi, tashkil etiladi. Bordi-yu 
ishlab chiqarilgan m ahsulotlar hajm i o ’zgarsa, ishlab chiqarish tizim idagi ish hajmi 
ham o ’zgaradi.
Ishlab chiqarish tizim ining barcha texnologik, tashkiliy, iqtisodiy, ijtim oiy va 
boshqaruv unsurlari, operatsiyalari, jarayonlari oqilona yoki rastional tashkil etilishi 
lozim. B undan buyon erkin iqtisodiy raqobatga asoslangan kurash ketadi, bir 
qancha tashkilotlar ham shunday turda faoliyatlar bilan erkin sh u g ’ullanib, x o ’jalik
yuritish m exanizm lari taraqqiy etadi.
K orxonada ishlab chiqarishni oqilona tashkil qilish, y a ’ni ixcham , 
arzonlashtirilgan, shu bilan bir vaqtda m ukam m allashtirilgan m ahsulot k o 'p
hollarda ishlab chiqarish tizim idagi 
m utaxassislar, 
ijrochilam ing sam arali 
m unosabatlariga b o g ’liq. H ar bir ijrochi bajargan ishining natijalariga, shuningdek, 
ishlab chiqarish b o ’limi va b o ’linm alari faoliyatiga to ’g ’ri baho berishi uchun 
topshirilgan topshiriqlar, vazifalam i bajarishga qancha resurs sa rf qilinishini bilishi 
kerak.
H ar qanday ishlab chiqarish resurslar sarfiga b o g ’liq. Shu sababdan m ahsulot 
ishlab 
chiqarishning 
har 
tom onlam a 
asoslangan 
resurs 
sarfi 
m e ’yorlari 
yordam idagina to ’g ’ri hal qilinishi mum kin.
A soslangan resurslar sarfi m e ’yori, belgilangan m e ’yorlarsiz ishlab 
chiqarishni rastional tashkil qilib b o ’lm aydigina em as, shu bilan birga biznes-rejali 
x o ’jalik yuritish, tashkilotning bir tekisda ishlashini y o ’lga q o ’yish, tashkilotda 
ishlab chiqarish faoliyatining k o ’rsatkichlarini aniqlash m um kin b o ’lm aydi.
94

---

Ishlab chiqarishda vaqt sarfi m e’yoriga asosan ishlab chiqarish jarayonlari, 
davri, tizim i, xodim larga b o ’lgan ehtiyoj aniqlanadi. Ishlab chiqarishning davrlarini 
d a v o m
etishiga qarab topshiriqlar hisoblab chiqiladi.
Ishlab chiqarish davrining davom etish m uddati infratuzilm alardan ishlab 
chiqarish jarayonini boshlash vaqtidan to tugashigacha sarflangan vaqt hisoblanadi.
K orxonadagi barcha m ehnat turlarini oqilona tashkil etish uchun ishlab 
chiqarish jarayoni yoki xizm at k o ’rsatish sohasida bajaradigan m a’lum vazifalari 
b o ’yicha ijro etilish harakatlarining barcha elem entlarini tassavvur qila bilish 
lozim. M ehnat jarayonining tavsifi va m azm uni belgilangan ishlab chiqarish 
texnologiyalari, m oddiy-texnik vositalarni ishlatilishiga b o g ’liq.
K orxonada ishlab chiqarish jarayonini tahlil qilib, shu tahlil natijalari asosida 
ishlab chiqarish jarayonining strukturasini yaxshilash tadbirlari ishlab chiqiladi. 
Ishlab chiqarish jarayoni uni oqilona tashkil qilish tam oyillari asosida doim iy 
takom illashtirilib boriladi. A sosiy tam oyillardan b o ’lib quyidagilar hisoblanadi:
1. Jarayonlam ing m utanosibligi (proporsionalligi).
2. Jarayonlam ing uzluksizligi.
3. Jarayonlam ing parallelligi.
4. Jarayonlam ing ritm liligi.
5. Jarayonlam ing to ’g ’ri aniqliligi.________________________________________