Buyuk depressiya This is the title for section
Buyuk depressiya This is the title for section 1929 yildan 1941 yilgacha davom etgan Buyuk Depressiya, haddan tashqari ishonib bo'lingan, haddan tashqari kengaygan fond bozori va janubni qurg'oqchilik tufayli kuchli iqtisodiy inqiroz edi. Ikkinchi Jahon Urushi uchun zarur bo'lgan ishlab chiqarishni ko'paytirilishi Buyuk Depressiyani tugatadi. Pul oltinga bog’langanligi va bu metalning miqdori cheklanganligi sabab, pul taqchilligi, tovar va xizmatlarga samarali talabning yetishmasligi bilan bog’laniladi. Pul oltinga bog’langanligi va bu metalning miqdori cheklanganligi sabab, pul taqchilligi, tovar va xizmatlarga samarali talabning yetishmasligi bilan bog’laniladi. Iqtisodiy nazariya nuqtai nazaridan, 1929- yildagi AQShda sodir bo’lgan buyuk depresiya tovarlarning ortiqcha ishlab chiqarilishi va shu tovarlarni sotib olish uchun pul taklifining yetishmasligi natijasidir. 01 Ishsizlik Import qilinadigan tovarlar uchun ximoya bojlari istemol talabining pasayishi turmush darajasi pasayishi Korxonalar bankrotligi Qo’shma shtatlardagi depresiyaning boshlanishi 1929-yil 29-oktabrda “Qora seshanba’’ deb ataladi. 1.Qimmatli qog’ozlar bozori qulab tushadi. 2.Aksiyalar narxi bir kunda 10 mlrd. dollarga arzonlashib ketadi 3. qimmatli qog’zolar bozoridagi o’zgarish tufayli AQShda 20-25 mln. Kishi zarar ko’radi ― Irene M. Pepperberg
1917-yildan 1927-yilgacha AQSh milliy daromadi deyarli 3 baravarga oshadi.
Konveyr ishlab chiqarish o’zgartirildi
Fond bozori jadal rivojlandi
Spektyulativ bitimlar soni oshdi
Ko’chmas mulklar qimmatlashdi.
Buyuk depressiyaning AQShga ta’siri Ishsizlik hajmi 1933-yildagi 3,2%dan 25%gacha oshdi. Bu esa 12,8 mln. kishi degani. 135 mingta kompaniya bankrot bo’ladi, korporativ daromad esa 60%ga kamayadi. 1933-yilda sanoat ishlab chiqarish darjasi 1929-yilga nisbatan 46%ga kamaydi
1929-yildan so’ng AQSh sanoati 1911-yil darjasiga qaraganda 20 yil orqaga tashladi
1929-1933 yillarda AQSh yalpi ichki mahsuloti 103,9 dan 56 mlrd. dollargacha ya’ni 1,85 marta kamaydi
2- qimmatli qog'ozlar bozorida firibgarlikka, pirovardida fond bozorining qulashiga olib kelgan moliya bozorini tartibga soluvchi organlarning yo'qligi. 2- qimmatli qog'ozlar bozorida firibgarlikka, pirovardida fond bozorining qulashiga olib kelgan moliya bozorini tartibga soluvchi organlarning yo'qligi. 1929-1933-yillarda jahonning yetakchi kuchlarini qamrab olgan global iqtisodiy inqiroz hamon tarixdagi eng yomoni deb hisoblanadi. Uning oqibatlari juda og'ir e va global xarakterga ega edi.
Jahon iqtisodiy inqirozining sabablari bir vaqtning o'zida bir nechta omillardan iborat edi. 1- sanoat va qishloq xo'jaligi odamlar iste'mol qilishi mumkin bo'lganidan ko'proq ishlab chiqargan ortiqcha ishlab chiqarish inqirozi.
Hammasi AQShdan boshlandi, shundan so'ng inqiroz Lotin Amerikasi mamlakatlariga tarqaldi. Yuqori import bojlari tufayli (hukumat mahalliy ishlab chiqaruvchini shu tarzda qo'llab-quvvatlashga umid qilgan) Amerika uni Evropaga "eksport qildi". Mamlakatlar o'rtasidagi moliyaviy aloqalar ko'plab savdo kelishmovchiliklari tufayli zaiflashdi. Frantsiya 1929 yilda ko'pgina Evropa mamlakatlariga kelganda inqirozdan qochishga muvaffaq bo'ldi, ammo 1930 yilda uning uchun qiyin davr keldi. Birinchi zarba AQShga tushdi - 1929 yil 25 oktyabrda Nyu-York fond birjasida aktsiyalarning to'liq qulashi sodir bo'ldi. Shundan so'ng inqirozning ko'rinishlari qor to'pi kabi o'sa boshladi: inqiroz yillarida besh mingdan ortiq banklar yopildi, sanoat ishlab chiqarishi va qishloq xo'jaligi mahsulotlari deyarli uchdan biriga kamaydi, demografik vaziyat ham ayanchli edi - aholi o'sishi to'xtadi.. Boshqa jahon kuchlari - Angliya, Frantsiya, Italiya va Yaponiya inqirozdan kamroq jabr ko'rdi, ammo baribir ularning iqtisodiga zarba sezilarli edi. Boshqa jahon kuchlari - Angliya, Frantsiya, Italiya va Yaponiya inqirozdan kamroq jabr ko'rdi, ammo baribir ularning iqtisodiga zarba sezilarli edi. Barcha davlatlar bu vaziyatdan chiqish yo'llarini o'zlari izlashga majbur bo'ldilar, ular asosan davlatning iqtisodiyotga ta'sirini kuchaytirish va moliya institutlarini tartibga solishdan iborat edi. Germaniya ham iqtisodiy inqirozdan juda ko'p jabr ko'rdi - Amerika kabi bu mamlakatda ham ortiqcha tovarlarni sotish mumkin bo'lgan mustamlakalari yo'q edi. Jahon inqirozining eng yuqori cho'qqisi bo'lgan 1932 yilda uning sanoati 54% ga qisqardi, ishsizlik 44% ni tashkil etdi. Aynan nemislarning siyosati va ijtimoiy hayotidagi iqtisoddagi inqirozli hodisalar fonida Ikkinchi Jahon urushini boshlab yuborgan Adolf Gitler boshchiligidagi Milliy Sotsialistik partiyaning ta'siri kuchaydi. Dunyoning barcha kuchlarida inqirozdan chiqish ancha erta boshlanganiga qaramay, jarayon 4 yilga cho'zildi va ancha qiyin natijalarga erishdi. Dunyoning barcha kuchlarida inqirozdan chiqish ancha erta boshlanganiga qaramay, jarayon 4 yilga cho'zildi va ancha qiyin natijalarga erishdi. Sanoat ishlab chiqarishi va qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishi qisqardi, mehnatga layoqatli aholining yarmiga yaqini ishsiz qoldi, bu esa qashshoqlik va ochlikka olib keldi. Millatlararo munosabatlar ham keskinlashdi, jahon savdosi hajmi kamaydi. Bundan tashqari, bu birinchi iqtisodiy inqiroz tez orada kichikroq bo'lsa-da, ikkinchisini keltirib chiqardi. E’tiboriniz uchun raxmat!
http://hozir.org
Do'stlaringiz bilan baham: |
