«Буюк келажагимизни мард ва олийжаноб халқимиз билан бирга қурамиз»

«Уруш ва тинчлик» романи


Асар қаҳрамонлари:
-Граф Пиэр (Пётр Кириллович) Безухов .
-Граф Николай Илйич Ростов
-Иля Андреэвич Ростовнинг тўнғич ўғли.
-Наташа (Наталя Илинична) Ростова - Ростовларнинг кенжа қизи, Пиэрнинг иккинчи рафиқаси, турмушдан сўнг графиня Безухова.
Соня (Софя Александровна) - Ростовлар оиласида яшовчи граф Иля Андреэвичнинг жияни.

Лев Толстойнинг эпопея достони 1805-1812 йилларда Наполеонга қарши урушлар даврида рус жамиятини тасвирлайди. Достон эпилоги воқеани 1820 йилларни тасвирлайди.

Достон ғояси «Уруш ва тинчлик» номи билан машҳур бўлган матн устида ишлаш бошланишидан анча олдин шаклланган. Уруш ва тинчлик учун муқаддимада Толстой 1856 йилда у роман ёзишни бошлаганини ёзган эди, «унинг қаҳрамони оиласи билан Россияга қайтиб келаётган декабрист бўлиши керак эди. Ўзим билмаган ҳолда, ҳозирги замондан 1825 йилга ўтдим. Аммо 1825 йилда ҳам менинг қаҳрамоним этук, оилавий одам эди. Уни тушуниш учун мен унинг ёшлигига қайтишим керак эди ва унинг ёшлиги 1812 йилга тў ғри келди... Агар бизнинг байрамимизнинг сабаби тасодифий бўлмаса-да, рус халқи ва қўшинларининг табиатига асос солган бўлса, унда бу моҳият қобилияцизлик ва ма ғлубият даврида янада ёрқинроқ бўлиши керак эди» Шундай қилиб Лев Николаэвичда аста-секин воқеани 1805 йилдан бошлаш зарурати туғилди.
Асосий мавзу 1812 йилдаги Ватан урушидаги рус халқининг тарихий тақдири мужассам бўлган. Романда хаёлий ва тарихий 550 дан ортиқ асар образлари мавжуд. Толстой энг яхши қаҳрамонларини бутун ма'навий мураккаблигида, ҳақиқатни узлуксиз излашда, ўз-ўзини ривожлантиришга интилишда тасвирлайди. Улар шаҳзода Эндрю, граф Николай, граф Пер, малика Наташа ва Маря. Хелен, Анатол каби салбий қаҳрамонлар руҳнинг ривожланиши, динамикаси, ҳаракатларидан маҳрум.
Романда ёзувчининг фалсафий қарашлари энг катта аҳамиятга эга. Журналистик бобларда воқеа-ҳодисаларнинг бадиий тавсифи муқаддима қилинади ва тушунтирилади. Толстойнинг фатализми унинг тарихнинг ўз-ўзидан пайдо бўлишини «инсониятнинг онгсиз, умумий, тўда ҳаёти» деб тушуниши билан бо ғлиқ. Романнинг асосий ғояси, Толстойнинг сўзлари билан айтганда, «одамлар фикри» дир. Толстой тушунчасида, Халқ – тарихнинг асосий ҳаракатлантирувчи кучи, энг яхши инсоний фазилатларнинг ташувчиси. Асосий қаҳрамонлар одамларга боришади (Пиэр Бородино майдонида; «бизнинг князимиз» – Болконский деб номланган аскарлар дейишарди). Толстой ғояси Платон Каратаэв образида мужассам. Идеал Аёл-Наташа Ростова образида. Кутузов ва Наполеон романнинг ахлоқий қутблари: «Оддийлик, эзгулик ва ҳақиқат бўлмаган жойда буюклик бўлмайди». Бахтли бўлиш учун нима керак? Тинч оилавий ҳаёт... одамларга яхшилик қилиш қобилияти билан (Л. Н. Толстой).
Лев Толстой ҳикоя устида ишлашга саккиз марта қайтди. 1861 йил бошида у 1860 йил ноябр 1861 йил бошлари оралиғида Тургеневга ёзилган «Декабристлар» романининг бобларини ўқиди ва Александр Герценга роман устида ишлаш тў ғрисида маълумот берди. Бироқ, иш бир неча бор 1863-1869 йилларга қолдирилган «Уруш ва тинчлик» романи ёзилмади. Бир мунча вақт эпик жанридаги роман Толстой томонидан Пер ва Наташанинг Сибир сургунидан 1856 йилда қайтиши билан тугаши керак бўлган ривоятнинг бир қисми сифатида қабул қилинган (бу «Декабристлар» романидан омон қолган 3 бобида муҳокама қилинган). Ушбу ғоя устида ишлашга уринишлар Толстой томонидан охирги марта 1870 йилларнинг охирларида, Анна Каренина тугаганидан сўнг бошланган.
Толстой романни 6 йил 1863 йилдан 1869 йилгача ёзган. Тарихий маълумотларга кўра, у уни қўлда саккиз марта, алоҳида эпизодларни эса ёзувчи 26 мартадан кўпроқ ёзган. Тадқиқотчи Э.Э.Зайденшнур роман бошланишининг 15 та вариантига эга. Асарда 559 та образ мавжуд.