Byudjet defitsi

Byudjet defitsitini kamaytirish-byudjet siyosatining markaziy masalasi

REJA:
1.BYUDJET DEFITSITI HAQIDA
TUSHUNCHA
2.BYUDJET TAQCHILLIGI XAVFI
3. BYUDJET TAQCHILLIGINI KAMAYTIRISH
BUDJET DEFITSITI (TAQCHILLIGI) – davlat budjeti xarajat qismining daromadlar qismidan ortiqcha miqdori. Masalan, davlat budjeti daromadlari 15 trln, xarajatlari esa 18 trln so’mni tashkil etdi. Bunda budjet defitsiti 3 trln (18-15) so’mga teng bo’ladi. Uning vujudga kelish sabablari: ishlab chiqarishning tanazzuli, “yashirin” kapital oboroti, raqobatdosh bo’lmagan sifatsiz mahsulotni ishlab chiqarish, ortiqcha pul emissiyasi. Budjet defitsitini qoplashning uchta yo’li bor. Bular: davlat zayomlari, yangi pullar emissiyasi, soliq solishni kuchaytirish.
Byudjet defitsiti qanday ishlaydi.
Byudjet kamomadi aniqlangan hollarda, joriy xarajatlar
standart operatsiyalar natijasida olingan daromad miqdoridan
oshib ketadi. Byudjet kamomadini to'g'irlashni istagan millat
ma'lum xarajatlarni qisqartirishi, daromad keltiradigan faoliyatni
ko'paytirishi yoki ikkalasini birgalikda ishlatishi kerak bo'lishi mumkin.

• Byudjet taqchilligi joriy xarajatlar standart

operatsiyalar natijasida olingan
daromad miqdoridan oshib ketganda sodir bo'ladi.

• Ba'zi kutilmagan hodisalar va siyosat byudjet

taqchilligiga olib kelishi mumkin.

• Mamlakatlar soliqlarni oshirish va xarajatlarni

kamaytirish orqali byudjet
kamomadiga qarshi turishlari mumkin.

Byudjet taqchilligi xavfi
Byudjet taqchilligining asosiy xavflaridan biri bu inflyatsiya bo'lib, bu narxlar darajasining doimiy o'sishi hisoblanadi. Qo'shma Shtatlarda byudjet taqchilligi inflyatsiyani ta'minlovchi Federal rezervning iqtisodiyotga ko'proq pul chiqarishiga olib kelishi mumkin.Pirovardida retsessiya yuz beradi, bu esa kamida olti oy davom etadigan iqtisodiy faollikning pasayishini anglatadi. Byudjet tanqisligining davom etishi inflyatsion pul-kredit siyosatiga olib kelishi mumkin.

	1995 y	2000	2007	2008	2009	2010 y
		y	y	y	y
Defitsit(-),	-2,8%	-1,0%	+1,1%	+1,5%	+0,2%	-1,0%
Profitsit (+)

O‘zbekiston Respublikasi davlat byudjeti taqchilligi va profitsiti dinamikasi
Byudjet taqchilligini kamaytirish strategiyasi
Mamlakatlar byudjet tanqisligiga qarshi
davlat byudjet xarajatlarini kamaytirish va soliqlarni
ko'paytirish kabi moliyaviy siyosat orqali iqtisodiy o'sishni
rag'batlantirish orqali qarshi turishlari mumkin. Masalan,
strategiyalardan biri bu biznesga bo'lgan ishonchni
oshirish va xazinaga soliq tushumini ko'paytirish uchun
me'yoriy hujjatlarni qisqartirish va korporativ soliqlarni
kamaytirishdir. Qimmatli qog'ozlar va obligatsiyalar kabi
qimmatli qog'ozlarni chiqargan qarzlar bo'yicha to'lovlarni
qoplash uchun mamlakat qo'shimcha valyutani bosib
chiqarishi mumkin. Bu to'lovlarni amalga oshirish
mexanizmini ta'minlasa-da, bu giperinflyatsiyaga olib
kelishi mumkin bo'lgan milliy valyutani qadrsizlantirish
xavfini keltirib chiqaradi.
v
Byudjet taqchilligini kamaytirish strategiyasi
Mamlakatlar byudjet tanqisligiga qarshi davlat byudjet xarajatlarini kamaytirish va soliqlarni ko'paytirish kabi moliyaviy siyosat orqali iqtisodiy o'sishni rag'batlantirish orqali qarshi turishlari mumkin. Masalan, strategiyalardan biri bu biznesga bo'lgan ishonchni oshirish va xazinaga soliq tushumini ko'paytirish uchun me'yoriy hujjatlarni qisqartirish va korporativ soliqlarni kamaytirishdir. Qimmatli qog'ozlar va obligatsiyalar kabi qimmatli qog'ozlarni chiqargan qarzlar bo'yicha to'lovlarni qoplash uchun mamlakat qo'shimcha valyutani bosib chiqarishi mumkin. Bu to'lovlarni amalga oshirish mexanizmini ta'minlasa-da, bu giperinflyatsiyaga olib kelishi mumkin bo'lgan milliy valyutani qadrsizlantirish xavfini keltirib chiqaradi.
Бюджет дефицитини маълум бир белгилар асосида
туркумларга ажратиш ва унинг тегишли турларини кўрсатиш
мумкин. Умуман олганда, бюджет дефицитини қуйидаги
белгилар асосида туркумларга ажратиш мақсадга мувофиқ:
• вужудга келиш сабабларига кўра;
• иқтисодий мазмуни ва таъсирчанлик йўналишига қараб;
• ишсизликнинг даражаси билан боғланганлигига биноан;
• вужудга келиш характерига мувофиқ;
• режага муносабати бўйича;
• доимийлигига нисбатан;
• давомийлигига кўра;
• молиялаштириш манбаларига боғлиқлигига қараб;
• давлат қарзларига хизмат кўрсатиш бўйича фоизларни
тўлашнинг халқаро методологиясига биноан.