Byudjet hisobi” fanidan kurs ishi mavzu: Ish haqiga nisbatan majburiy ushlanmalar hisobi Bajardi: Otabek Shodiyorov Ilmiy rahbar: K. o’q. N. Abdullayeva toshkent

1-jadval Ish haqiga nisbatan majburiy ushlanmalar tarkibi⁵

№	Majburiy ushlanmalar turlari va nomlari	Ish haqiga nisbatan miqdori
1	INPS (Ijtimoiy soliq)	0.1%(daromad solig`iga nisbatan)
2	Daromad solig`i	12%
3	Kasaba uyushmasi	1% yoki 0.5%
4	Yagona ijtimoiy to`lov	25%
5	Bolani qo'llab-quvvatlashni ushlab qolish(Aliment) va boshqalar	Sud qarori asosida va boshqa hujjatlar

2.1. Budjet tahskilotlarida ish haqiga majburiy ushlanmalar bilan hisoblashuvlarni tashkil etishning tashkiliy-huquqiy asoslari
Davlat funksiyalarini amalga oshirish uchun belgilangan tartibda davlat hokimiyati organlarining qaroriga ko‘ra tashkil etilgan, Davlat budjeti mablag‘lari hisobidan saqlab turiladigan notijorat tashkilot- budjet tashkilotidir.Budjet tashkilotlarini moliyalashtirish shartlari va ularning budjet hisobini yuritish tartibi budjet to‘g‘risidagi qonunchilik bilan belgilanadi⁶.Bundan ko`rinib turibdiki budjet tashkilotlarida ish haqi va ish haqiga majburiy ushlanmalar hisobini tashkil etish uchun bir qancha qonun hujjatlaridan foyudalaniladi.
Ish haqiga majburiy ushlanmalar hisobini tashkil etishda foydalaniladigan qonun hujjatlari quyida keltirilgan.

• 
  O`zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksi
  
• 
  O`zbekiston Respublikasi Budjet Kodeksi
  

• 
  O‘zbekiston Respublikasining “Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida”gi Qonuni
  
• 
  O`zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksi
  
• 
  Budjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobi to‘g‘risidagi 2169-sonli yo`riqnoma
  
• 
  Va boshqa hujjatlar(sud qarorlari va ichki ijro hujjatlari)ga asosan olib boriladi
  

Yuqoridagi qonun hujjatlaridan kelib chiqib holarda xodimlarga mehnatiga ish haqi va ish haqiga nisbatan majburiy ushlanmalar hisobi olib boriladi.Xususan O`zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksining 269,270,271- moddasida ish haqiga majburiy ushlanmalar hisobini olib borish uchun asos yaratilgan va ushbu kodeks orqali boshqa qonun hujjatlari yordamida hisoblashuvlar amalga oshirilishi kerak.Bunda amalda bo`lib turgtan qonun hujjatlari va boshqa qonunosti hujjatlarning birgalikda tadbiq e`tilishi va birgalikda qo`llanilishi muhim ahamiyatga ega.
Yangi tahrirdagi Mehnat kodeksining 269- moddasiga muvofiq
’’Ish haqidan ushlab qolishni cheklash’’
Umumiy qoidaga ko‘ra xodimning yozma roziligi bilan, xodimning roziligi bo‘lmagan taqdirda esa ushbu moddaning ikkinchi qismiga muvofiq ish haqidan ushlab qolinishi mumkin.Quyidagi hollarda, xodimning yozma roziligidan qat’i nazar, ish haqidan ushlab qolish amalga oshiriladi:
1) soliqlar va yig‘imlarni undirish uchun;
2) “Sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarini ijro etish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonunida belgilangan sud qarorlarini va boshqa ijro hujjatlarini ijro etish uchun, shuningdek vakolatli organlarning qonuniy talablarini bajarish uchun;
3) ish haqi hisobiga berilgan bo‘nakni ushlab qolish uchun, boshqa joydagi ishga ko‘chib o‘tganligi munosabati bilan xo‘jalik ehtiyojlariga, xizmat safarlariga berilgan, sarflanmagan va o‘z vaqtida qaytarilmagan bo‘nakni ushlab qolish uchun hamda hisob-kitobdagi xatolar oqibatida ortiqcha to‘langan summalarni qaytarib olish uchun. Bunday hollarda ish beruvchi bo‘nakni qaytarish, qarzdorlikni to‘lash uchun belgilangan muddat tamom bo‘lgan kundan yoki to‘lov noto‘g‘ri hisoblab chiqarilgan kundan e’tiboran bir oydan kechiktirmay ushlab qolish haqida buyruq chiqarishga haqli. Agar bu muddat o‘tib ketgan bo‘lsa yoki xodim bo‘nakni to‘lash uchun ushlab qolish asoslariga yoxud miqdoriga e’tiroz bildirayotgan bo‘lsa, qarzni to‘lash sud tartibida amalga oshiriladi;
4) xodim tomonidan ish beruvchiga yetkazilgan zararning o‘rnini qoplash uchun, agar yetkazilgan zararning miqdori xodimning o‘rtacha oylik ish haqidan oshmasa;
5) ushbu Kodeks 312-moddasi birinchi qismining 2-bandida nazarda tutilgan jarimani undirish uchun;
6) xodim qaysi ish yili hisobiga ta’til olib bo‘lgan bo‘lsa, o‘sha yil tugaguniga qadar mehnat shartnomasi bekor qilinganda ta’tilning ishlab berilmagan kunlari uchun. Har yilgi mehnat ta’tilining ishlab berilmagan kunlari uchun ushlab qolishlar mehnat shartnomasi ushbu Kodeks 137-moddasining to‘rtinchi qismida, 143-moddasining ikkinchi qismida, 146-moddasining beshinchi qismida, 161-moddasi ikkinchi qismining 1, 2 va 3-bandlarida, 168-moddasi birinchi qismining 1, 2, 6, 8 va 9-bandlarida nazarda tutilgan asoslarga ko‘ra, shuningdek xodimning tashabbusi bilan ushbu Kodeks 160-moddasining sakkizinchi qismida ko‘rsatilgan uzrli sabablar mavjud bo‘lganda bekor qilingan taqdirda amalga oshirilmaydi. Basharti ishga qabul qilishga doir belgilangan qoidalarning buzilishi yoxud yakka tartibdagi mehnatga oid munosabatning davom etishiga monelik qiluvchi holatlarning yuzaga kelishi xodimning aybli harakatlari (harakatsizligi) bilan bog‘liq bo‘lmasa, mehnat shartnomasi ushbu Kodeks 168-moddasining 4 va 5-bandlariga ko‘ra bekor qilinganda ham bunday ushlab qolish amalga oshirilmaydi.Xodimga ortiqcha to‘langan ish haqi (shu jumladan mehnat to‘g‘risidagi qonunchilik yoki mehnat haqidagi boshqa huquqiy hujjatlar noto‘g‘ri qo‘llanilganda) undan undirilishi mumkin emas, bundan quyidagi hollar mustasno:

• 
  hisoblashdagi xatolik;
  
• 
  agar yakka tartibdagi mehnat nizolarini ko‘rib chiquvchi organ tomonidan xodimning mehnat normalarini bajarmaganlikdagi aybi e’tirof etilgan bo‘lsa;
  
• 
  xodimning sud tomonidan belgilangan g‘ayriqonuniy harakatlari (harakatsizligi) sababli xodimga ortiqcha ish haqi to‘langan bo‘lsa.
  

O‘zbekiston Respublikasining Soliq kodeksiga muvofiq soliq solinmaydigan to‘lovlardan ushlab qolishlar amalga oshirilishi mumkin emas.”⁷Ushbu moddaga asoslangan holda qonunosti hujjatlari orqali yoki boshqa hujjatlar( sud qarorlari va boshqalar)bilan buxgalteriya yozuvlari asosida hisoblashuvlar jarayoni amalga oshiriladi.Ish haqiga majburiy ushlanmalar hisobini yuritishda budjet tashkilotlarining ushbu kodeks va qonunosti hujjatlari bilan ishlab chiqish talab etiladi
Bundan tashqari Mehnat Kodeksining 270-moddasiga binoan: