Byudjet taqchilligi tushunchasi, uning shakllanish sabablari

To'liq bandlik byudjeti- davlat daromadlari va xarajatlarining nisbati, agar iqtisodiyot yil davomida to'liq bandlik darajasida rivojlanganida rivojlanar edi.
To'liq bandlik byudjeti yordamida davlat byudjetiga diskretsion va nodiskretsiya siyosatining ta'sirini farqlash va shu orqali soliq-byudjet siyosatining sifatini baholash mumkin.
Strukturaviy tanqislik- joriy davlat xarajatlari va to'liq bandlik sharoitida unga tushadigan byudjet daromadlari o'rtasidagi farq mavjud tizim soliqqa tortish. Bular. agar iqtisodiyot to‘liq bandlik holatida ishlab chiqarish darajasiga yetgan bo‘lsa va soliq tushumlari davlat xarajatlaridan kam bo‘lsa, natijada yuzaga keladigan taqchillik tarkibiy bo‘ladi.
Tsikllik tanqislik haqiqiy kamomad va tuzilmaviy defitsit o'rtasidagi farqdir. Bunga tadbirkorlik faoliyatining pasayishi va shu bilan bog'liq soliq tushumlarining qisqarishi sabab bo'ladi. Bular. turg'unlik davridagi haqiqiy kamomad kattaroq bo'ladi va bum davrida strukturaviy defitsit kichikroq bo'ladi. Umuman olganda, tsiklik defitsitlar hukumatning fiskal harakatsizligi natijasidir.
Buni bahslash mumkin tuzilmaviy taqchillik fiskal kengayishning diskretsion fiskal siyosatining natijasidir, a tsiklik - o'rnatilgan stabilizatorlar ta'sirining natijasidir.
Biroq, byudjet taqchilligi hajmiga ko'ra, hukumat fiskal siyosatni qanchalik faol amalga oshirayotganini taxmin qilish mumkin emas.
Byudjet taqchilligi va fiskal siyosat o'rtasidagi bog'liqlik ikkita tezisda umumlashtirish mumkin:
1. davomida iqtisodiy tanazzul Ko'proq byudjet kamomad unga ergashadi.
Uch tarmoqli iqtisodiyotda uy xo'jaliklari oladigan umumiy daromad ular tomonidan soliqlar, iste'mol xarajatlari va jamg'armalarni to'lashga yo'naltiriladi:
Y=C+S+T
Muvozanatda jami daromad rejalashtirilgan xarajatlar yig'indisiga teng:
Y=C+I+G
C + S + T = C + I + G
S = I + (G – T) = I + Davlat byudjeti taqchilligi
Davlat byudjetida uni moliyalashtirish uchun taqchillik yuzaga kelganda, davlat xususiy tadbirkorlar bilan bir xil manbadan – aholi jamg‘armalaridan qarz oladi. Shu sababli, rag‘batlantiruvchi soliq-byudjet siyosati doirasida yalpi daromadlarning o‘sishi natijasida hosil bo‘ladigan barcha qo‘shimcha jamg‘armalar xususiy sektorning investitsiya faolligini kengaytirishga yo‘naltirilmasdan, natijada yuzaga kelgan byudjet taqchilligini qoplashga yo‘naltiriladi.
2. davomida iqtisodiy tiklanish fiskal siyosatdan ko'ra samaraliroq bo'ladi Ko'proq byudjet juda ko'p unga ergashadi.
Iqtisodiyotning tiklanish davrida soliq-byudjet siyosati davlat byudjetining daromadlarini ko'paytirish va xarajatlarini qisqartirish uchun qisqartiriladi. Bu kelajakda foydalanish mumkin bo'lgan byudjet profitsitini yaratadi.
Byudjet taqchilligining iqtisodiyotga rag'batlantiruvchi ta'siri uni moliyalashtirish usullariga bog'liq bo'ladi. Xuddi shunday, byudjet profitsiti hajmini hisobga olgan holda, uning iqtisodiyotga ta'siri uning qanday tugatilishiga bog'liq.