Chapter Exploring the Network ( Tarmoqni o’rganish ) End devices

-Chapter 1. Exploring the Network
( Tarmoqni o’rganish )

End devices – Laptop, printer, ip phones, desktop printer.
Intermediary Devices – Lan switch, Router, Wireless Router, Multilayer Witch, Firewall Appliance.
Network media - wireless media, Lan media, Wan media.
Local Area Network (LAN) - mahalliy kichik tizim. Ko’pincha bu tizimni bir-biriga yaqin joylashgan kompyuterlar va ular o’rtasida o’rnatilgan aloqa kanallarni tushunish mumkin.
Wide Area Network (WAN) – shaharlar, davlatlar yoki mamlakatlar kabi katta geografik hududlarni qamrab oluvchi aloqa tarmog’idirю
Metrpolitan Area Network (MAN) – bir Shahar Ichida tashkil etilgan kompyuter tarmog’iga ishora qiladi va uning harakatlanish doirasi 60 kilometrgacha yetib borishi mumkin.
Wireless LAN – LAN ga o’xshaydi, lekin kichik geografik hududdagi foydalanuvchilarni va oxirgi nuqtalarni simsiz ravishda o’zaro bog’laydi.
Storage Area Network (SAN) – Fayl serverlarni qo’llab-quvvatlash va ma’lumotlarni saqlash, qidirish va takrorlashni ta’minlash uchun mo’ljallangan.

Salary sites
https://monster.com
https://salary.com

Chapter 2: Configuring a Network operating system.
Telnet - bu tarmoq orqali virtual interfeys orqali qurilmaning CLI seansini masofadan o'rnatish usuli. Konsol ulanishidan farqli o'laroq, Telnet seanslari qurilmada faol tarmoq xizmatlarini talab qiladi. Tarmoq qurilmasi IPv4 manzili kabi Internet manzili bilan tuzilgan kamida bitta faol interfeysga ega bo'lishi kerak. Cisco IOS qurilmalari foydalanuvchilarga Telnet mijozidan konfiguratsiya buyruqlarini kiritish imkonini beruvchi Telnet server jarayonini o'z ichiga oladi. Telnet server jarayonini qo'llab-quvvatlashdan tashqari, Cisco IOS qurilmasi Telnet mijozini ham o'z ichiga oladi. Bu tarmoq ma'muriga Cisco qurilmasi CLI dan Telnet server jarayonini qo'llab-quvvatlaydigan har qanday boshqa qurilmaga telnet ulash imkonini beradi.
SSH - Secure Shell (SSH) protokoli Telnetga o'xshash masofaviy kirishni ta'minlaydi, bundan tashqari u xavfsizroq tarmoq xizmatlaridan foydalanadi. SSH Telnet ga qaraganda kuchliroq parol autentifikatsiyasini ta'minlaydi va seans ma'lumotlarini tashishda shifrlashdan foydalanadi. Bu foydalanuvchi identifikatori, parol va boshqaruv seansi tafsilotlarini maxfiy saqlaydi. Eng yaxshi amaliyot sifatida iloji boricha Telnet o'rniga SSH dan foydalaning.

Cisco IOS ning aksariyat versiyalarida SSH server mavjud. Ba'zi qurilmalarda bu xizmat sukut bo'yicha yoqilgan. Boshqa qurilmalar SSH serverini qo'lda yoqishni talab qiladi. IOS qurilmalari boshqa qurilmalar bilan SSH seanslarini o'rnatish uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan SSH mijozini ham o'z ichiga oladi.

AUX - CLI seansini masofadan turib o'rnatishning eski usuli - bu rasmda ta'kidlangan routerning yordamchi (AUX) portiga ulangan modem yordamida telefon orqali ulanishdir. Konsol ulanishiga o'xshab, AUX usuli ham tarmoqdan tashqari ulanish hisoblanadi va qurilmada hech qanday tarmoq xizmatlarini sozlash yoki mavjud bo'lishni talab qilmaydi. Tarmoq xizmatlari ishlamay qolgan taqdirda, masofaviy ma'mur telefon liniyasi orqali kommutator yoki routerga kirishi mumkin bo'lishi mumkin.

AUX porti, shuningdek, konsol porti kabi, terminal emulyatsiya dasturi bilan ishlaydigan kompyuterga to'g'ridan-to'g'ri ulanishi bilan mahalliy sifatida ishlatilishi mumkin. Biroq, muammolarni bartaraf qilish uchun konsol porti AUX portidan afzalroqdir, chunki u sukut bo'yicha ishga tushirish, disk raskadrovka va xato xabarlarini ko'rsatadi.

Switch> enable
Switch#
Enable – user mode to privilege mode

Configure terminal – privilege mode to global mode
exit – go back
#show running config – troubleshooting all command
Switch(config-if)# description – interface portlariga izoh uchun ishlatiladi.
Switch> traceroute ip -

Switch(config)# hostname – switchga nom berish uchun islatiladi.
Switch(config)# enable secret – user modedan privilege modega o’tish jarayonida parol hosil qilish uchun.
Switch(config)# line console 0 - console portni sozlash uchun kirish conf
Switch(config-line)# password – console portiga parol (64 characters)
Switch(config-line)# login - Kirish buyrug'i kalitni tizimga kirishda autentifikatsiyani talab qiladigan tarzda sozlaydi. Tizimga kirish yoqilgan va parol oʻrnatilgan boʻlsa, konsol foydalanuvchisidan CLI ga kirishdan oldin parol kiritish soʻraladi.
Switch(config)# line vty 0 15 – udalyonnniy kirishni sozlash uchun kirish conf (0 15) nechtagacha admin
Switch(config)#service password-encryption – kiritilgan parollarni shifrlash uchun ishlatiladi.
Switch(config)# banner motd # message # - devicega kirishda izoh qo’yish uchun ishlatiladi.
Switch# copy running-config startup-config – NVRAM dam RAMga saqlash uchun yoki privilege mode #wr conf
Switch# reload – configurationni boshidan boshlash uchun ishlatiladi.
Switch# erase startup-config – RAMdagi yozilgan configuratsilarni o’chirib tashlash uchun ishlatiladi.
Switch# delete vlan.dat -
Switch# show ip interface brief – info interfaces
Switch# show version -
pkgmgr/iu:”TelnetClient”

Chapter 3: Network protocols and Comminucations.
Unicast - faqatgina bittaga so’rov jo’nati
Multicast - bir nechtasiga so’rov jo’natish.
Broadcast - barchasiga so’rov jo’natish.

Tashkilotlar: