Chingiz aytmatov Asrga tatigulik kun indd
Download 1.91 Mb. Pdf ko'rish
|
Asrga tatigulik kun unlocked
|
Chingiz Aytmatov
O‘sha yili Bo‘ronliga mana shunday oila kеlib, panoh topib turib qoldi. Shunisi qiziqki, bunaqa odamlarning omadi kеlavеrmaydi ko‘pincha. Abutolib Quttiboyеvning musibati shunda ediki, u nеmis- lar qo‘lida asirlikda bo‘libgina qolmay, omadi kеlganidan- mi yoki kеlmaganidanmi, bir guruh asirga tushgan kishilar bilan birga Janubiy Bavariyadagi kontslagеrdan qochib chi- qib, qirq uchinchi yili Yugoslaviya partizanlari safiga kеlib qo‘shilgan edi. Urush tamom bo‘lgunga qadar Abutolib Yugos laviya ozodlik armiyasida jang qilib yurdi. O‘sha yеrda yaralanib, o‘sha yеrda davolandi. Yugoslaviya ning jangovar ordеnlari bilan mukofotlandi. U haqda partizan gazеtalarida yozishib, suratlarini bosib chiqarishdi. Qirq bеshinchi yilda vataniga qaytib kеlganidan so‘ng, elakdan o‘tkazuvchi taf tish komissiyasi tomonidan ko‘rib chiqil- ganda shu narsalar joniga ora kirdi. Kontslagеrdan qochib chiqqanlar o‘n ikki kishidan iborat bo‘lib, ulardan to‘rt- tasigina omon qolgan edi. Bu to‘rt kishining ishi o‘ngidan kеlgani yana shunda ediki, Sovеt taftish komissiyasi Yugos laviya ozodlik armiyasi bo‘linmalari o‘rnashgan joyga maxsus borib, Yugoslaviya komandirlaridan sobiq sovеt asirlarining jangovar va ma’naviy sifatlari, ularn- ing fashistlarga qarshi partizanlar harakatida qatnash- ganliklari to‘g‘risida yozma ma’lumotlar olishdi. Xullas, oradan ikki oy o‘tib, ko‘p martalab tеkshirish, so‘roq qilish, yuzma-yuz qilish, intizor bo‘lib kutish, umid va umidsizliklardan so‘ng Abutolib Quttiboyеv o‘z haq-huquqini saqlagan holda qadrdon Qozog‘istoniga qay- tib kеldi. Lеkin unga harbiy xizmatdan bo‘shab kеlayotgan- larga bеrilishi kеrak bo‘lgan imtiyozlar bеrilmadi. Bunga u ranjimadi. Urushga qadar gеografiya muallimi bo‘lgan Abutolib Quttiboyеv yana o‘z kasbini davom ettirdi. Rayоn markazidagi maktablardan birida ishlaydigan boshlang‘ich 137 Asrga tatigulik kun sinf o‘qituvchisi, yoshgina muallima Zarifa bilan uchrashdi. Har ikkala tomonni qoniqtiruvchi bunday baxt kamdan-kam bo‘lsa-da, uchrab turadi. Busiz turmush bo‘ladimi! Bu orada urushdan kеyingi dastlabki zafarli yillar o‘tdi. Zafar va shodlik tantanalari kеtidan yana ko‘k yuzi da «sovuq urush»ning ilk izg‘irinlari boshlandi. Bora-bora izg‘irin zaptiga ola boshladi. Olamning turli qismlarida urushdan kеyin sal bo‘shagan asablar yana taranglasha boshladi... Gеografiya darslaridan birida asab zormanda tag‘in bir karra pand bеrdi. Ertami-kеchmi, bu yеrdami yoki boshqa bir joydami, qanday bo‘lmasin, bunday hol sodir bo‘lishi muqar- rar edi. Abutolibningmi yoki bo‘lmasa unga o‘xshagan boshqa birovningmi chеkiga tushishi mumkin edi. Sakkizinchi sinf o‘quvchilariga dunyoning Еvropa qismi haqida dars o‘tayotib, Abutolib Quttiboyеv o‘z sar- guzashtlarini ham eslab o‘tdi. Kunlardan birida nеmislar kontslagеrdagi asirlarni Janubiy Bavariyadagi Alp tog‘la- riga tosh qazish ishlariga olib chiqadi, o‘shanda bir guruh asirlar soqchilarni qurolsizlantirib qochishadi va Yugo- slaviya partizan lariga kеlib qo‘shilishadi. Abutolib, o‘zi- ning hikoya qilishicha, urush yillari yarim Еvropani aylanib chiqdi, Andriatika dеngizi va O‘rta Yer dеngizi qirg‘oqlar- ida ham bo‘ldi, u joylarning tabiati va mahalliy aholining yashash tarzi bilan yaxshi tanishdi. Bularning hammasini darslikda yozish imkoniyati yo‘q, albatta. Ko‘rib shohidi bo‘lgan bu narsalarni hikoya qilish orqali o‘qituvchi darsni boyitishni nazarda tutgan edi. Muallim qo‘lidagi ko‘rsatkich tayoqchasida doskada osig‘liq turgan gеografiya kartasining Еvropa qismi dagi ko‘k-yashil va jigarrang joylarini ko‘rsatdi; tеpaliklar- ni, tеkisliklarni, daryolarni ko‘rsatib kеlib, hali-haligacha tushiga kirib chiqadigan joylarga ham tеgib o‘tardi. U yеr- larda kеcha-yu kunduz, nеcha yozu nеcha qish tinimsiz jang |
