Chizmachilik lotin 2019. indd

6-§. QIRQIM TURLARI
Ko‘rinishlarda qirqim hosil qilish uchun kesuvchi tekislik orqali kesilgan 
joylar fi kran avval bosh (5.3-chizma), so‘ngra boshqa ko‘rinishlarda aniqlanadi.
5.4-chizma.
http://eduportal.uz

---

16
6.1-chizmada kesuvchi B tekislik H ga parallel qilib o‘tkazilgan. Detalning 
ustdan ko‘rinishida silindrik teshik qirqimda ochiq ko‘rinadi (6.1-chizma, а). 
Detalning qirqimini yaqqol tasvirda aniq ko‘rsatish maqsadida uning qirqilgan 
ustki qismi yuqoriga ko‘tarilgan.
6.2-chizmada ham shu detalning uchta ko‘rinishi va yaqqol tasvirida qir-
qim ko‘rsatilgan. Kesuvchi C tekislik W ga parallel qilib o‘tkazilgan. Shunda 
detalning chapdan ko‘rinishida ichi to‘liq ko‘rinadi (bu yerda C tekislik izi 
va C–C shartli ravishda ko‘rsatilgan).
Qirqim qo‘llanilgan chizmaga e’tibor berilsa, detalning ichki tuzilishini 
tasvirlovchi shtrix chiziqlar o‘chirilgan (6.2- va 6.3- chizmalarga q.). Uning 
6.1-chizma.
6.2-chizma.
http://eduportal.uz

---

17
o‘rniga kontur chiziq chiziladi. Qirqimda kesuvchi tekislik izi detalning sim-
metriya o‘qi orqali o‘tsa, u tasvirlanmaydi. 5.3- va 6.1-chizmalarda kesuvchi 
tekislik detalning turli joylaridan o‘tgan holatdagi qirqimning belgilanishi 
ko‘rsatilgan.
Detalning shakli murakkabroq bo‘lsa va uning ichki tuzilishini bitta 
ko‘rinishda qirqib ko‘rsatishning imkoniyati bo‘lmasa, boshqa ko‘rinishlarida 
ham qirqim qo‘llaniladi. 6.3-chizmadagi detalning uchala ko‘rinishida ham 
qirqim qo‘llanilgan. A–A orqali frontal qirqim, B–B yordamida gorizontal 
qirqim bajarilgan. Bu yerda kesuvchi tekislik izlari detalning simmetriya 
o‘qi orqali o‘tmaganligi uchun ular A–A va B–B tarzida ko‘rsatilgan. Shu 
chizmada profi l qirqim belgilanmagan, chunki uni qirquvchi profi l tekislik 
detalning simmet riya o‘qi tekisligi orqali o‘tgan.