Choriyeva mohira elbekovna

Nazariy tahlil va umumlashtirishning yana bir uslubi hujjat materiallari ustida ishlashdir. Jismoniy tarbiya jarayonining mazmun, tashkiliy tomonlari asosan mashg‘ulotlar uchun tuzilgan rejalar, ularni amalga oshirish uchun dasturlar, ishchi dasturlar, mashg‘ulotlarning texnologik xaritalari, mashg‘ulot (dars)larning konspektlar, murabbiylar, tarbiyachi yoki o‘qituvchilarning kundaliklari, haftalik, oylik, choraklik, yillik hisobotlar va shunga o‘xshashlarda ifodalanadi.
2. Pedagogik kuzatish ilmiy tadqiqot uslubiyoti
Tadqiqotchi qo‘llayotgan bu uslubiyotning ijobiy tomoni shundaki, izlanuvchining o‘zi tadqiqotda aynan ishtirok etmaydi. Tadqiq qilinuvchilarni tadqiqot o‘tkazilishidan xabardorligi, tadqiqot natijasiga salbiy ta’sir qilishi tadqiqotlar o‘tkazish amaliyotidan ma’lum. Kuzatish jarayonida sodir bo‘lgan bahsli, munozarali holat larni olingan foto surat, kinosyomka, video, magnit tasmasi yozuvi va boshqalar orqali qayta kuzatuvlarni tashkillab baxsli, munozarali xulosalarga lozim bo‘lgan tuzatishlarni qilish mumkin buladi. Pedagogik kuzatish ilmiy tadqiqot uslubida nisbatan keng foydalaniladigan uslublardan biri, natijani aniq hisobga olish uslubiyotlaridan biri x r o n o m ye t r l a sh d i r. «Xrono»-vaqt, «metr»-o‘lchov demakdir. Bunda harakatni bajarish uchun sarflangan vaqtga qarab natija tahlil qilinadi. Masalan, 800 metrga yugurishda har bir 100 metr uchun sarf bo‘lgan vaqt yoki dars, trenirovka mashg‘ulotining boshidan oxirigacha mashg‘ulot zichligini aniqlash maqsadida mashg‘u lotning asosiy vaqti samarasiga baho berish uchun xronomerlashdan foydalaniladi.
Ilmiy tekshirishning bu metodi faqat tadqiqotchi tomo nidan uyushtiriladi va eksperimentda tadqiqotchining o‘zi aktiv aralashuvi orqali olib boriladi. Eksperimentni ob’ektiv o‘tkazish amaliyotida tabiiy, modulli va laboratoriya eksperimentlari, deb nomlangan xilla ridan foydalaniladi.
Tabiiy eksperiment tadqiq qilinayotgan nazoratdagi masala hayotiy sharoitda qanday holatda uchrasa, foydalanilsa, qo‘llanilsa, aynan o‘sha holatda olib boriladi. O‘tkazilayotgan tajribadan uning ishtirokchilari butunlay bexabar bo‘lsalar, tajriba natijasi shunchalar samarali bo‘lishi ilmiy- tadqiqotlarning shu uslubidan foydalanishda isbotlangan.
Misol tariqasida o‘tkazilgan bir tadqiqot mazmuniga to‘xtalaylik: bir maktabning ikki sinfidagi jismoniy tarbiya darslarida dastur materialini o‘zlashtirilishi an’anaviy o‘qitish uslullari bilan, boshqasida esa maxsus tanlangan uslubiyotlar bilan olib borilib, natijani taqqoslash orqali qaysi sinfda samaradorlik yuqori bo‘lganligini aniqlash kerak bo‘lib qoldi. Modulli eksperiment metodidan foydalanishda kuzatuvchi hayotda uchraydigan oddiy sharoitdan bir oz o‘zgargan muhitni yaratib tajriba o‘tkazadi.
Hozirgi kunda o‘tkazilayotgan ilmiy-tadqiqotlarning natijalarini ishonchliligini aniqlash, ularni qiyoslash, tasdiqlash va boshqalarda fanlarning barchasida tadqiqot lrning matematik hisoblash uslubiyotlaridan keng foydalan ilmoqda. Atrofimizni o‘rab olgan voqea-xodisalar, har qanday jarayonlarning ikki tomoni – sifat va miqdor tomoni mavjud. Ma’lumki, matematika voqelarning abstrakt shakldagi miqdor tomonini o‘rganadi. «Fan matematikadan foydalanishga muyassar bo‘lgandagina o‘zining takomiliga yetadi» - degan edi Pol Lafarg. Shunga ko‘ra jismoniy madaniyat nazariyasining tadqotlarida keyingi yillarda matematika fanlaridan foydalanilmoqda, lekin hozirgi paytda asosan matematik statistika ilmiy tadqiqot jarayonida muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Pedagogika amaliyotida tadqiqotning quyidagi so‘rov usul lari keng qo‘llaniladi: suhbat, intervyu olish va so‘rovnomadan foydalanish. Usullarning bu guruhi sub’ektiv hisoblanadi, chunki u respondentdan (so‘rovda ishtirok etuvchidan) olinadigan og‘zaki axborotga asoslanadi.
Suhbat - o‘rganilayotgan masalani ikki tomonlama (yoki ko‘p tomonlama) muhokama qilish yo‘li bilan shaxsni o‘rganish va axborot olish usulidir. Suhbat usulidan xatti-harakatlarni muhokama qilish va tahlil etish hamda shaxsning ma’naviy bahosini ishlab chiqishda foydalaniladi.