Cпутник алоқа

Ҳизмат курсатиш турига кура: маҳсус ҳузматли сунъий йулдошлар, умумий аҳборот тарқатувчи сунъий йулдошлар, ҳамда кучма (mobile) тизимлар учун сунъий йулдошлар
Фойдаланишга кура: тижорий, ҳарбий, ва илмий-тажрибавий сунъий йулдошлар
Геостационар орбита сунъий йулдошларининг жойлашуви



Умумфойдаланувчи телефон тармоқлари
Телефон алоқаси тизими 3 та асосий технология асосида қурилган:

1. 
   AMPS ва DMPS (Аналог ва Рақамли) – Америка технологияси
   
2. 
   GSM – Global Service Mobile – Европа технологияси
   
3. 
   IMODE – Япония технолгияси
   

Узоқ масофаларда жойлашган иҳтиёрий икки компьютер бир-бири билан бо\ланиши учун маҳсус узатиш воситаси зарур. Ҳар бир корҳона ёки муассаса бошқа бири билан алоқа тармо\ини яратиш учун керакли булган алоқа симини урнатиши лозим булади. Бу иш амалга ошириш ута мураккаб, ҳамда бир қатор чекловлар мавжуд. Биринчидан, ҳар бир муассаса уз мақсадлари юлида оммавий ресурслардан иҳтиёриш равишда фойдалана олмайди, яъни бир бинодан бошқа бир бинога сим тортиш, ажратилган ҳудудлардан ташқарига ҳар ҳил иншоотлар, алоқа воситалини урнатиш тақиқланади. Чунки, булар оммавий ресурслар булиб булардан фойдаланиш тегишли давлат идораларидан руҳсат олинганда кейингина амалгам ошириш мумкин. Иккинчидан, компьютер тармо\идан доимий ва кенг фойдаланувчи муассаса учун бу усул жуда қимматга, серҳаражатли бо;либ бу мабла\ларни кутаришни ҳар бир муассасани имкониятидан ташқари булган ҳолат. Натижада, ҳаммага маълум булган алоқа тармо\и оммавий телефон тармоқларидан фойдаланиш энг самарали ва тежамкор усул булиб қолди.
Аввалда, телефон тармоқларининг яратилишидан асосий мақсад овозлили маълумотларни узатиш ва қабул қилишдан иборат эди. Компьютер тармоқлариниг пайдо булиши ҳамда уларни узаро бо\ловчи алоқа тармоқларга эҳтиёж ту\илиши телефон тармоқларини ривожланиши ва бу тизимда қатор узгаришларга олиб келди.
Телефон тармоқ тузилиши Телефон тизимининг дунёга келиши базибир теҳникалардан эртарок яни 1876 йилда А.Г.Белл томонидан кашф қилинган эди. Бугунги кунгача талаб ва эҳтиёжнинг оритши ва бошқа теҳнологик соҳаларнигн ривожланиши сабабли Белл телефон тимизи бир қатор ривожланиш босқичларини босиб утди.
Телефон алоқа тармо\ини умумий типик куриниши 1.10-расмда тасвирланган. Дастлабки телефон тармоқлари кичик ҳудудлардан бошланган булиб булар маҳаллий бошқарув булимидан бошқарилар эди. Уз таркибида мавжуд маҳаллий булган телефон абонентларига ҳизмат курсатиш булими бу маҳаллий алоқа булими деб аталади. Унинг ҳизмат доираси уртача 10 км гача булган радиусдаги ҳудудни қамраб олиши мумкин. Телефон абонентларининг маҳаллий алоқа булими билан бо\ловчи алоқа воситалари маҳаллий доирада кабеллари ҳисобланиб бунда бир жуфт мис симдан фойдаланилади. Маҳаллий алоқа булимларининг сони ортиб бориши ва уларнинг узаро узоқ масофаларда жойлашганлиги сабабли бу булимларни бир-бири билан бо\ловчи ва умумлаштирувчи марказларга эҳтиёж ту\илди. Бир неча маҳаллий тармоқни узтаркибига олган ҳолда улар уртадисидаги ҳизматни мувофиқлаштириш булим марказий алоқа булими деб аталади. Алоқа тармо\ининг аста-секинлик билан ривожланиф жуда кенг куламдаги ҳудудларни қамраб олди. Марказий булимларни бир-бири билан бо\лайдиган кейинди алоқа булими марказлараро оралиқ алоқа булими булиб бундай тармоқ ута катта ҳажмда тезкор аҳборот узатишни таъминлайди. Булар узоқ масофадаги марказий алоқа булимлари ва мамлакатлараро урнатилган телефон тармоқларида ишлатилади.



Расм-1.10 Телефон тармоқларининг умумий типик куриниши.