D. M. Insapov, M. N. Tuychiyeva Elektr transportidan foydalanish va Ta`mirlash

4. Nazoratni o’tkazish 
1. G’ildirak juftligining o’qini nazorat qilishda tovush chiqarishning 
qo’llaniladi. 
1.1. "Skvoznoe" butun o’qbo’yicha ketma-ket ikkita ko’ndalang yon 
tomonidan to’g’ri PEP bilan. 
1.2 O’qning yaqingupchak osti qismidan gupchakning chetidan qiya 
PEP bilan bo’ylama to’lqinlar bilan o’q bo’yinining silindrik. 
Yuzasidan ultra tovushni kiritib ovoz eshitish.
1.3. O’qning o’rta va gipchak ostidagi aylim mintaqalarni PEP bilan 
ko’ndalang to’lqinlarda bo’yinning silindirik qismidan va o’qning o’rta 
qismidagi ovoz eshitish (chiqarish). 
2. O’qni nazorat qilishda ovoz eshitishning ikki usuli bor: asosiy1.1 
dagidek va qo’shimchasi 1.2 dagidek bo’lib u asosan o’qning turiga, 
g’ildirak juftligini elementlarini jemontaj qilishga va podshipniklarning 

---

xalqasini yechib olishga bog’liq. 
3. Ovoz eshitish 1.3 bo’yicha qil PEP bilan ko’ndalang to’lqinlarda 
UTN ultratovush nazoratini
Oydinlashtirish maqsadida yoki o’qning o’rta va gupchak osti 
qismlarida UTN ning sezgirligini oshirish uchun o’tkaziladi. 
4. G’ildirak juftligini nazorat qilishni bosqichma-bosqich amalga 
oshirish kerak. 
4.1. Birinchi bosqich. O’qning o’rta qismini gupchak osti qismining 
tashqi chetidan tashqari gupchak osti qismining uzoq bo’lgan qismlarini-
UTN. 
ELT ekranida nazorat qilish mintaqasi 2-jadvalda berilgan. Nazoratni 
o’qning xar ikkal ko’ndalang yon tomonidan navbatma-navbat bajariladi. 
RU-1 ning barcha turlari uchun PKO komplektidan to’g’ri PEP P131-
2,5-0/18 qo’llaniladi, uni rezbalangan o’yiqning moylangan ko’ndalang 
yon tomon yuzasiga o’rnatiladi. 
RU-Sh turidagi o’qlar uchun to’g’ri PEP P 111-2,5-k12-002(UD2-12 
defektoskopining komplekidan) yoki PKO komplektidan to’g’ri PEP 
qo’llaniladi, o’qning ko’ndalang yon tomonidan tashqi aylanaga zich qilib 
va bo’yin yon tomonidan yon tomon teshigi rezbasining tashqarisidan 
o’rnatiladi. 
Nazorat qilishda ELT ning tavsifli ko’rinishlari va sxemasi 14-rasmda 
ko’rsatilgan. 
4.2 Ikkinchi bosqich o’qning yaqin bo’ynini va gupchak ostining old 
qismini UTN dan o’tkazing. 
RU-turidagi o’qlar uchun PKO komplektidan PEP P431-2,5,-0/18 
qo’llaniladi, uni rezbali o’yiqning moy bilan moylangan ko’ndalang yon 
tomoniga o’rnatiladi. 
RU-1Sh turidagi o’qlar uchun PEP P111-2,5 K12-002 (UD2-12 
komplektidan) yoki PKO komplektidan
Tug’ri PEP kullaniladi.Uni o’qning ko’ndalang yen tomonidan tash?ki 
aylanaga zich qinlib va ko’ndalang
yon tomonda teshigidagi rezbadan tashqarida urnatiladi. 
Nazorat qilish sxemasi va ELT ekraning ko’rinishi 15 rasmda 
kkltirilgan. 
4.3. Uchinchi bosqich - tashqi o’qning yaqin gupchak ostini 
gupchakning tashqi chetlari mintasiga UTN. 

---

18-rasm. O’qning urta qismini nazorat qilish sxemasi va ELT ekraninig ko’rinishi: 1-g’ildirak gupchagi 
ichki chetidagi nuqson (defekt); 2-g’ildirak chetidagi xalaqit beruvchi signallar; 3-gupchakning ichki chetidagi 
defektaskopdan chiqayotgan signal; 3-g’ildirak gupchagining tashqi chetidan chiqayotgan signal; 4-g’ildirak 
gupchagining tashqi cheti chiqayotgan signal; 5-galltellardan chiqayotgan signal. 
19-rasm. O’qning yaqinbuynini nazorat g’ishi sxemasi va ELT ekranining ko’rinishi: 1-zondlovchi 
impulsning oldingi fronti; 2- zondlovchi impulsning orqa fronti; 3-ubuyinining galtelleriga nuqson (defekt)dan
turi exo-signali; 4-u buiini galtellariga nuqson (defekt) modelidan kurning transformasillanga eko signali; 5-
rolikopodshibniklar xal?asining chetidan xalaqit beruvchi signallar; 6-,,don"signali 
ELT ekranida nazorat qilish mintaqasi 2-jadvalda keltirilgan nazorati 
navbatma-navbat o’qning xar ikkala yon tomonidan o’tkaziladi.
RU-1Sh turidagi o’qlari uchun PKO komplektidan to’g’ri PEP P 121-
2,5-18 qo’llaniladi, uni o’qning ko’ndalang yon tomoniga tashqi aylanaga 
zich qilib va bo’yinning ko’ndalang yon tomoniga rezbali teshiklardan 
tashqarida yon tomonga o’rnatiladi. Nazorat qilish sxemasi va ELT 
ekranining ko’rinishi 6-rasmda keltirilgan. 
4.3.2. Podshipnik xalqalarini yechib UTN qilishda. 
RU-1, RU-1Sh o’qlari uchun qiya PEP P 121 - 2,5 - 50 - 00g (UD2-12 
defektoskopning komplektida) yoki qiya PEP

---

 PKO komplektidan qo’llaniladi, uni o’qning gupchak osti qismining 
ovoz eshitiladigan yo’nalishi tomonidan o’q o’rta qismining moylangan 
silindrli yuzasiga o’rnatiladi. 
Nazorat qilish sxemasi va ELT ekranining ko’rinishi 16-rasmda 
ko’rsatilgan. 
5. Birinchi bosqich bo’yicha UTN. 
UTN ni bajarish uchun: 
-PEP ning ishchi yuzasiga eski ko’ndalang yon tomonni (rezbali uyiq 
orqasini) kontakt moyini surkalash; 
-to’g’ri PEP ni ko’ndalang yon tomonga o’rnatish; 
-zaruriyat bo’lganda o’qning qarama qarshi ko’ndalang yon tomonidan 
A6 blokida "R" sozlagichi bilan mazkur turdagi o’q uchun gorizantal 
shkalaning mos ravishdagi bo’limiga signal qo’yiladi (3.2.2-punktga 
qarang); 
-attenyutor tugmachasi bilan o’qning qarama-qarshi tomonidan 
keladigan exo signal ampletuda tipi ELT ekranining o’rtasigacha olib 
borish; 
-attenyutor ko’rsatkichini jurnalga yozib qo’yish; 
-attenyutor ko’rsatkichini 6-8 db ga pasaytirib, qidirish sezgirligini 
o’rttirish; 
-rezba orqasidagi o’yiq bo’yicha PEP ni surib yoki uni o’qning 20...25 
nuqtasiga qo’yib skanerlanadi; 
-nazorat mintaqasida yakka holdagi exo signal paydo bo’lganda 
sezgirlikni brak qilish chegarasigacha pasaytirish. 
6. 2-bosqich bo’yicha UTN. 
UTN ni o’tkazish uchun: 
-PEP ning ishchi yuzasiga yoki ko’ndalang tomonga (rezba o’yig’ining 
orqasiga) moy surkash; 
-to’g’ri PEP ni ko’ndalang yon tomonga o’rnatish (rezba orqasidagi 
chuqurchaga); 
-attenyuterda brak qilish sezgirligining qiymati N (dB) o’rnatish agar 
podshipnikning ichki xalqasi kiydirilgan bo’lsa, agar N podshipnikning 
ichki xalqasi yechilgan bo’lsa; 
- attenyutor ko’rsatkichining 6...8 db ga pasaytirib, qidiruv sezgirligini 
o’rnatish; 
- PEP ni rezba ortidagi chuqurcha bo’linib, surib yoki uni o’qning 
ko’ndalang yon tomonida 20...25 nuqtaga qo’yib skaner qilish; 
- Kontakt mintaqasida yakka exo signali hosil bo’lganda sezgirlikni 
brak qilishgacha pasaytirish. 
7. 3-bosqich bo’yicha UTN. 

---

7.1. O’qlarni g’ildirak juftligining elementlarini montaj qilmasdan va 
podshipnikni yechmasdan UTN o’tkazishda: 
- ishchi yuzaga yoki ko’ndalang yon tomonga (rezba orti o’yiqchasiga) 
kontakt moyini surtish; 
- ko’ndalang yon tomonga (rezba orti o’yiqchasiga) to’g’ri PEP ni 
o’yish; 
- attenyutorda brak qilish sezgirligi nomerini qo’yish; 
- qidiruv sezgirligini attenyutorning ko’rsatkichlarini 6..8 db ga 
pasaytirib o’rnatish; 
- PEP ni rezba orti o’yiqchasida yoki uni o’qning ko’ndalang yon 
tomonidan 20...25 nuqtaga qo’yib skaner qilinadi.