D. Q. Usmanova

Progressiv xarajatlar – subektning ishbilarmonlik faoliyatiga nisbatan tezroq 
o‘sadigan xarajatlar.
Relevant xarajatlar – muqobil boshqaruv qarorini qabul qilishni tanlashda 
etiborga olinadigan xarajatlar. Zaxiralarni saqlash va buyurtmalarni bajarish bilan 
bog‘liq kelgusidagi xarajatlar.
Samarali xarajatlar – tegishli mahsulotlarni ishlab chiqarish uchun 
sarflangan xarajatlardan olingan mahsulotlarni sotish natijasida daromad (foyda) 
keltiradigan xarajatlar. 
Samarasiz xarajatlar – ishlab chiqarish xususiyatiga ega bo‘lmagan ya’ni 
ularning ta’sirida mahsulot ishlab chiqarmagan xarajatlar.
SBB (Strategik biznes-birlik – Strategic Business Unit) – xo‘jalik 
yurituvchi subektning tashkiliy tarkibini mukammallashtirishga imkoniyat 
yaratadigan konsepsiya. Bir biznes birligi uchun mustaqil strategiyani ishlab 
chiqishni taqozo qiladi.
Segmentlar bo‘yicha hisobot – xo‘jalik yurituvchi subekt faoliyatining ayrim 
segmentlari (sexlar, bo‘limlar, ishlab chiqarish, sotish, ta’minot) bo‘yicha hisobot. 
Standart kost (Standard Costs) – hamma xarajatlarni qattiq meyorlashtirgan 
va mahsulotning standart (me’yoriy) tannarxini hisoblash imkoniyatini yaratadigan 
kalkulatsiya qilish tizimi. Xarajatlarning sarflanishi jarayonida chetga chiqishlarni 
nazorat qilish, mas’uliyat va xarajat markazlari, xarajat moddalari bo‘yicha 
hisobga olish, chetga chiqishning sabablarini aniqlash maqsadida chuqur tahlil 
qilish hamda nazoratni o‘rnatish imkoniyatini yaratadigan tizim. Hozirda 
amaliyotda qo‘llanilayotgan meyoriy hisobga olish va tannarxni kalkulatsiya qilish 
usuliga o‘xshaydi. 

---

377 
Smeta – subektning ma’muriyati tomonidan qabul qilingan qarorlarni bajarish 
yuzasidan tuzilgan moliyaviy reja.
Tashkiliy strategiya – bo‘linmalarning oldiga qo‘yilgan maqsad va 
vazifalarni haqiqatda bajarish uchun boshqaruvchilar tomonidan xodimlarga ta’sir 
qiluvchi nazorat quroli.