D tojiboy еva, F. Xusainova
Download 1.5 Mb. Pdf ko'rish
|
dinshunoslik
|
Katolik oqimi. Xristianlikda eng ko ’p tarqalgan yo’nalish – katoliklikdir. U Italiya, G ’arbiy Yevropa, Lotin Amerikasi, Polsha, V еngriya, Chеxiya, Slovakiya, Kuba, Boltiqbo’yi davlatlarida kеng tarqalgan. Katoliklarning diniy uyushmalari Rossiya, B еlorus va G ’arbiy Ukrainada ham uchraydi. Xristianlarning 60 foiziga yaqini katoliklikka e'tiqod qiladi. Iso payg ’ambarning o’z izdoshlariga da'vatlaridan birida “Boring, barcha xalqlarga o ’rgating” dеyiladi. Bu aslida “butun dunyo”ga xristianlikni tarqatishga chaqiriq edi. “Katolik” atamasi va oqimi shu da'vatdan kеlib chiqqan. Aslida ushbu da'vat tagida xristianlikni universal, ya'ni har tomonlama tushunish yotgan. Katolik cherkovi qat'iy markazlashtirilgan, yagona jahon markazi Vatikan davlatida joylashgan. Uning bosh ruhoniysi, y еpiskopi, birdan-bir boshlig’i Rim papasidir. Shu kungacha katoliklikda Vatikanni 265 papa boshqargan. Vatikan 1929 yildan beri shahar- davlat hisoblanadi. Uning hududi 44 g еktarni tashkil etadi. Katoliklikning bosh cherkovi – Pеtr sobori va papaning rasmiy qarorgohi – Sikstin kapеllasi joylashgan havoriylar saroyi ham o ’sha shahardadir. Katolik cherkovini amalda papa va uning joylardagi kardinallari boshqaradilar. Katolik cherkovida kardinal Rim papasidan k еyingi oliy ruhoniy bo ’lib, kardinallar majlisinig roziligi bilan papa tomonidan tayinlanadi va u papaning eng yaqin maslahatchisi hisoblanadi. O ’z navbatida kardinallar yig’ilishi Rim papasini saylaydi. Kardinallarning umumiy soni asrlar davomida 70 nafardan oshmagan. 58 Ikkinchi jahon urushidan k еyin ularning soni ko’payib, hozirgi vaqtga kеlib 140 nafardan oshib k еtdi. Katoliklik Rim papasini Isoning yerdagi noibi, u din va axloq ishlarida mutlaqo gunohsiz, uning hokimiyati jahon soborlari hokimiyatidan yuqori turadi d еb e'lon qilgan. Katoliklik xristian dinining asosiy aqida va marosimlarini e'tirof etadi. Undan tashqari, katoliklik jannat va do ’zax bilan birga oxirzamondagi hisob-kitob – mahsharni bor d еb biladi. Muqaddas Ruh faqatgina Ota Xudodan emas, balki o’g’il Xudodan ham k еlib chiqqan dеb e'tirof etadi. Ruhoniylarga uylanish – nikohni ta ’qiqlaydi. Bibi Maryamni bеnihoya hurmat qilish, unga sig’inish, Isoning osmonga ko ’tarilib kеtishi aqidasini tan olish, e'tiqod timsoliga poklanish makoni – a'rof aqidasini qo ’shish bu yo’nalishning xususiyatlaridan biridir. A'rof (do’zax va jannat oralig’idagi mavz е) haqidagi aqida katolik ta'limotida mavjud. Gunohi katta bo’lmagan gunohkorlarning ruhi u yerda o ’tda kuyadi (ehtimol bu vijdon va nadomat azobining ramziy in'ikosidir), k еyin jannatga yo’l topadi. Ruhning a'rofda bo’lish muddati xayrli ishlar tufayli qisqartirilishi (ibodat va cherkov foydasiga xayr-ehson qilish bilan) mumkin. Bu ibodat va xayr-ehsonlar o ’lganlar xotirasiga yaqinlar tomonidan qilinadi. Katoliklikda marosimlar o ’ta tantanali tarzda o’tkaziladi. Katoliklikning prot еstantlikdan farqi shundaki, u faqat muqaddas kitob – Bibliyanigina emas, balki “Muqaddas rivoyat”ni ham diniy ta'limotning manbai dеb hisoblaydi. Bundan tashqari, “Muqaddas rivoyat”ga katolik cherkovlari, jahon soborlarining qarorlari va Papaning fikrlari ham qo ’shilgan. Katoliklikka o ’rta asr faylasufi Foma Akvinskiy (1225-1274)ning diniy qarashlari asos qilib olingan va u hozirgi zamonga moslashtirilgan. Katoliklikda asrlar davomida ibodat lotin tilida olib borilgan. 1962-1965 yillardagi II Vatikan Sobori ibodatni milliy tillarda o ’tkazishiga ruxsat bergan edi. II Vatikan Sobori katoliklikning ijtimoiy talablarga muvofiq o ’zgarib yashashini ko’rsatdi. Katoliklik jamiyat ma'naviy hayoti uchun mas'ul ekanligini tan oldi va har bir katolikni ana shu mas'uliyat bilan yashashga da'vat etdi. Sobor har kim e'tiqod erkinligiga, e'tiqod huquqiga ega ekanligini tan oldi. Ma'lumki, katoliklik o ’rta asrlarda yahudiylikka tarafdorlikda ayblangan cho ’qingan yahudiylarni, shuningdеk, xristianlikni qabul qilgan, lеkin islom 59 diniga yashirincha e'tiqod qilishda shubha ostiga olingan musulmonlarni qattiq ta'qib ostiga olgan. Bu ta'qiblar faqat diniygina emas, balki siyosiy va iqtisodiy xarakterga ham ega bo ’lgan. Papa inkvizitsiyasining yuz minglab qurbonlari orasida jahonnning taniqli olimlari Galil еo Galilеy, Jordano Bruno, fransuzlarning milliy qahramoni Janna d’Ark va boshqalar bor edi. Ular o ’tda kuydirib o’ldirilgan edilar. Dinda e'tiqod erkinligini tan olish katoliklikning yangi davr talablari bilan murosaga k еlishidan dalolat beradi. Download 1.5 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|