Dak ga tavsiya etaman” Magistratura bo‘limi boshlig‘i R. Jalalov

UMUMIYXULOSALAR
Zardushtiylikvajahondinlariqiyosiytahlilimavzusinio’rganibchiqqanholdaquydagixulosalarnibelgilandi:
Birinchidan,MarkaziyOsiyodamavjudbo’lganba’zibirmarosimvaurf-odatlarmavjudki,ularboshqadinlardauchramaydi.Bundantashqari,hozirgizamonninghammadinlaridavorislik,ya'nimerosqilibolishtamoyilibor.ShungabinoanO‘rtaOsiyodatarqalganbuddaviylik,xristianlikvaayniqsaislomdazardushtiylikningta'siri,asoratikuchli.
Budinkengyoyilganligivauzoqvaqtyashaganligiuchunuajdodlarimizongiturmushigakattata'siro‘tkazgan.Uvaqt,sharoitvao‘ringaqarabo‘zgargan,zamonaviylashgan.Shuningdekijobiy,dunyoviyjihatlariboshqadinlargabevositavabilvositasinganliginiyuqoridamavzudoirasidako’ribchiqdik.Masalan,mehnatgadehqonchilik,hunarmandchilik,chorvachiliknirivojlantirishgada'vatlarbajonidilqabulqilingan.4element:suv,tuproq,havo,olovniezozlash,avaylash,asrashhaqidaginasihatlarihozirayniqsadolzarbdir.
Zardushtiylikdininingmuqaddaskitobihisoblanmish“Avesto”dadunyoningmoddiyasosihisoblanganyer,suv,havo,olovulug’langan.Tuproqvahavoshundaye'zozlanganki,havonibulg‘ash,iflosqilish,yergahayvonlaro‘ligiuyoqdatursin,odamlarjasadiniko‘mishyokisuvgaoqizishkattagunohhisoblangan.Marhumlarjasadisuvni,havoni,tuproqnizaharlabqo’ymasligiuchunmaxsussopolidishlardako‘mishrasmbo‘lgan.BundantashqariAvestodayozilishicha,yer,suv,havo,olovniasrashqoidalarinibuzgankishi400qamchiurishjazosigamahkumetilgan.Hali-hanuzgachaurf-odatlarimizdasaqlanibkelayotganmuqaddasaqidalar“Suvgaaxlattashlama”,“Olovo‘ynama,tundabosinqiraysan”,“Kulnitepkilama”,“Quyoshgatikqarama”,“Haromidishniolovbilantozala”kabiso‘zlar“Avesto”danbizgamerossifatidasaqlanibqolganhamdaumilliytarbiyamizdashaxsma'naviyfazilatlarinikamoltoptirishda,ayniqsa,bugungikunimizuchunmuhimahamiyatkasbetmoqda.
Ikkinchidan,tashqaribugungikunimizdaba’zibirmarosimlarborki,ularboshqadinlardauchramaydi.Misoluchunbugungito’ylarimizdagikelinniolovatrofidaaylantirishi,pichoqnidasturxonatrofidanolibqo’yishkerakligi,olingansochvatirnoqlarniyergako’mishvashungao’xshashmarosimlarimiz.
Uchinchidan,jumladanislomgaamaldae'tiqodqiluvchilaresa
zardushtiylikdagihalollik,poklik,binoanlilik,odillik,mehnatsevarlik,elimdeb,yurtimdebyonib,kuyib-pishibyashashlikhaqidagida'vatlarigahamishaamalqilishlarilozim.Insonnitarbiyalshdaayniqsazardushtiylikvaundanmerosbo’libqolganshundayusullarborki,ubugungikundajudamuhimahamiyatgaega.Misoluchun,harbirkomilinsonbudindagiyovuzliktimsoliAhrimankeltiradiganxaromxo‘rlik,xiyonatkorlik,nopoklik,aldamchilik,razillik,bezorilik,o‘qishda,ishdayalqovlik,shaxsiyhayotdabevafolik,laqmalik,isrofgarchilikvahokazolargaqarshio‘tochishlarilozim.
To’rtinchidan,yuqoridako’ribo’tgandinlardabarchasidaodob-axloqqoidalaribir-birigajudayaqinekanligianiqlandi,lekinxristianlikdaaxloqqoidalariboshqadinlardanfarqqilishiya’nifaqatginaxudoaxloqlibo’lishimumkinligiboshqadinlardanajralibturishinialohidata’kidlashlozim
Beshinchidan,birginabudinlardagiyaratuvchizotniya’niyakkaxudoliknitalqinqilishhamtafovudlarmavjudligianiqlandi.Buddaviylikdinidayaratuvchizotningborligigashubhaqiladi.Aynanshujihatbuddaviyliknizrdushtiylik,xristianlik,islomdinlaridanajratibturadi.
Oltinchidan,dunyoniyaratilishidabudinlardajudako’pfarqlitomonlarnianiqladik.Misoluchun,Zardushtiylikdainsoniyattarixi12mingyildaniboratvato‘rtbosqichgabo‘linadideyiladi.Ularningharbiri3mingyildavometgan.Buddaviylikdadunyoniyaratilishiuchkundaamalgaoshirilgan.
Yettinchidan,zardushtiylikdavaislomdinidaaxloqiyjihatlarbir-birigajudayaqindir.Ta’limtarbiyasohasidahamikkaladindahambolanihamdiniy,hamjismoniy,hamo’qish,yozishnio’rgatishasosiyvazifalardaniborathisoblangan.Ammobudinlardagio’zarozidtomonlaro’rganildi.Misoluchunzardushtiylikdaijtimoiytabaqalanishmavjuddir,islomdinidaesabarchadinolidatengdir,deganfikrmavjud.
Sakkizinchidan,zardushtiylikningo‘zidankeyingibarchadinlargasalbiyta'siridanko‘raijobiyta'siriustunbo‘lgan.Deyarlibarchadinlargaxosxususiyatbo‘lganinsonlarniyetuklikka,ma'naviyatiboy,axloq-odoblibo‘libtarbiyalashgaintilishzardushtiylikdinininghamasosinitashkilqiladi.Buustunlikmusulmonlarhayotivafaoliyatidaayniqsae'tiborgaloyiqdir.