Daltonizim mundarija Kirish I bob. Kasallikning kashf etilishi va o'rganilishi

DALTONIZIM
Mundarija
Kirish
I BOB. Kasallikning kashf etilishi va o'rganilishi
1.1 Normal rang ko'rish
1.2 Rang ko'r bo'lish sabablari
I BOB. Uzatish mexanizmi
2.1 Tasniflash
2.2 Tashxis va davolash
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR


KIRISH
Rang ko'rligi - oddiy yorug'lik sharoitida rangni ajrata olmaslikning to'liq yoki qisman bo'lishi. Kasallik dunyo bo'ylab ko'p sonli odamlarda kuzatiladi, garchi turli guruhlarda ularning foizi sezilarli darajada farq qilishi mumkin. Masalan, Avstraliyada erkaklarning 8% rang ko'rkidan, faqat 0,4% ayollardan aziyat chekadi. Genetik fond cheklangan kimsasiz jamoalarda ko'pincha ko'p sonli odamlar ushbu burilish, shu jumladan uning kam uchraydigan variantlari bilan tug'iladi. Bunday jamoalar, masalan, Finlyandiya, Vengriya, ba'zi Shotlandiya orollari qishloqlari. Colorblind odamlar qanday ko'rish individual va uning kasallik shakliga bog'liq. AQShda erkak aholining 7% ga yaqini (deyarli 10,5 million kishi), shuningdek ayollarning 0,4% qizil rangni yashildan ajrata olmaydi yoki bu ranglarni boshqa odamlardan farqi bilan ko'ra olmaydi. Juda kamdan-kam hollarda kasallik ko'k spektrdan soyalarga tarqaladi.
Ranglarni ajrata olmaslik nuqsoni uni birinchi marta ta’riflab bergan ingliz kimyogar olimi Jon Dalton (1766-1844)ning sharafiga daltonizm deb nomlangan.
Daltonning o‘zi ham turli ranglarni ajrata olmagan, lekin 26 yoshiga qadar bu haqda bilmagan. 1794 yilning kuzida u ranglarni ajrata olmaslik kasalligi haqida ma’ruza qilgan. Bugungi kunda biz ushbu ko‘rish bilan bog‘liq nuqsonni daltonizm deb ataymiz.
1799 yilda Dalton Nyu kollejni tark etgan va Manchesterdagi eng qimmat xususiy o‘qituvchiga aylangan. U kuniga ikki soat badavlat oilalarda dars bergan va keyin o‘zining ilm-fani bilan mashg‘ul bo‘lgan. Kimyogar olimning e’tiborini gazlar va gaz aralashmalari jalb etgan. Tibbiyotga murojaat qilar ekanmiz, yer yuzidagi har 10 chi erkak daltonik ekanligini bilib olish mumkin. Ushbu maqolada daltonizm kasalligi haqida qisman ma’lumot beriladi.
Ko’z va ko’rish qobiliyati orqali inson miyasiga atrof olam haqidagi muhim ma’lumotlar yetib boradi. Daltonizm kasalligi esda bunday holda k’op tushunmovchiliklarga olib keladi, ya’nmi daltonizmda inson olamni boshqa rang yoki rangsiz holatda ko’radi.
Rang ajrata olmaslik – daltonizm deb ataladi. Ko’rishning bunday o’zgacha xususiyati Jon Dalton nomi bilan atalgan. U o’zining kasalligi haqida 26 yoshidagina bildi. O’shanda u birinchi marta kiyib yurgan pidjagi kulrang emas, to’q qizil rangda ekanligini bildi. Daltoniklar ikki xil bo’ladilar: dixromantlar – ya’ni birgina rangni farqlay olmaydilar, masalan qizil rangni ajrata olmaslik – protanopiya, yashil rangni ajrata olmaslik – deyteranopiya, siyohrangni ajrata olmaslik – tritanopiya deyiladi. Ikkinchi xil daltoniklar esa monoxromatiklardir. Ular atrof olamni faqatgina oq-qora rangda ko’radilar. Daltoniklarning eng ko’p soni Chexiya va Slovakiyada qayd etilgan bo’lsa, Fidji orollari aholisi hamda Braziliyalik hindular orasida esa daltoniklar deyarli yo’q hisobi Daltonizm ilk bor 1857 yilda jamoatchilikning diqqatini o’ziga tortdi. O’shanda Shvetsiyada Lagerlund shahri yaqinida katta qurbonlar bilan poyezd halokati sodir bo’lgan. Aniqlanishicha, machinist qizil rangni ajrata olmas ekan, transport rivojlanishi esa o’sha davrda rangli signalizatsiyani qo’llashni talab qilar edi. Irsiy daltonizm 8% erkaklarda va 0,5% ayollarda uchraydi. Ya’ni 100 0 ta odamdan (ayol/erkak-50/50) 43 tasi daltonik bo’lishi mumkin, bunda 40 tasi erkak va 3 tasi ayol kishi bo’lishi mumkin.