Дарс жадвали таълим-тарбия жараёнида юқори самарадорликка эришиш сифат кўрсаткични кўтариш, ўқувчи ва ўқитувчилар фаолиятини ташкилий жиҳатдан илмий асосда ташкил этиш

7. Навбат (смена)лар орасида дарс хоналарини тозалаш ва шамоллатиш.
8. Бир неча навбатда ишлайдиган умтаълим муассасаларида бошланғич синф ўқувчилари, бешинчи синф ва битирувчи синф ўқувчилари учун дарслар фақат биринчи сменада ўтилиши лозим.
9. Мактабларда дарс жадвалллари факультатив ва асосий дарслар учун алоҳида-алоҳида тузилиши лозим. Факультатив дарсларни асосий фанлар кам бўлган кунларга режалаштириш керак. Факультатив дарслар бошланишидан олдин ва асосий дарслар тугаганидан сўнг танаффус ташкил қилинади.
10. Бола организми толиқишга мойилдир. 5-7 ёшли бола 15 дақиқа давомида, 8-10 ёшли бола эса 20 дақиқа давомида, 11-12 ёшли бола эса 25 дақиқа давомида фаол диққатини сақлай олиши мумкинлиги аниқланган. Бош миянинг пўстлоқ қисми хужайралари толиққанда тормозланади ва шу билан ҳимояланади. Ўта толиқиш бу болалар ва ўсмирларда юзага келувчи кўпгина патологик холатларнинг сабабидир. Ўқувчиларнинг ўта толиқишига олиб келувчи уч гурух омиллар мавжуд:
А) умумий ўқув ва меҳнат жараёнини нотўғри ташкиллаштириш;
Б) болалар ва ўсмирларнинг ёши ва индивидуал хусусиятларига ўқув юкламасининг мос келмаслиги;
В) ўқув тартиби ва шароитларига қўйиладиган гигиеник талабларни инкор этиш;
Шунинг учун дарс жадвали тузишда бола организмининг толиқиб қолишини ҳам ҳисобга олиш лозим.
Дарс жадвалини рационал тузиш
1. Халқ таълими вазирлиги томонидан тасдиқланган ўқув режада 1 ва 2 ярим йилда айрим фанларнинг ўқув соатларининг ўзгариши кўзда тутилганлиги сабабли мактабларда дарс жадвали амалда ярим йилга мўлжаллаб тузилади. Ўқув йилининг биринчи ярми учун дарс жадвали ўқув йили бошланишидан 10 кун илгари, 2-ярим йиллик учун эса қишки таътил вақтида тузилади.
2. Ўқувчиларни уй вазифалари билан ортиқча банд қилиб қўймаслик учун фанларни ҳафтанинг кунларига тўғри тақсимлаш керак. Уй вазифаларини бажариш 1-синф ўқувчилари учун иккинчи ярим йилликдан бошлаб 1 соатдан, 2-синфлар учун 1,5 соатдан, 3-4-синфлар учун 2 соатдан, 5-6-синфлар учун 2,5 соатдан, 7-8-синфлар учун 3 соатдан, 9-11-синфлар учун 4 соатдан ошмаслиги керак.
3. Шунингдек, фанларнинг оғир ва енгиллигига эътибор берган ҳолда ҳафта кунларига тўғри тақсимлаш лозим. Бошланғич синфларда математика, ёзув, ўқиш-мураккаб; тасвирий санъат, жисмоний тарбия, мусиқа-енгил фанлар ҳисобланади. 5-11-синфларда фанларни оғир-енгиллигига қараб тўрт қисмга: математика, физика, кимё-биринчи даражали; чизмачилик, ҳуқуқ биология, хорижий тиллар, она тили-иккинчи даражали; география, табиат, тарих-учинчи даражали; жимоний тарбия, мусиқа, тасвирий санъат-тўртинчи даражали фанларга тақсимланади.
Ўқувчилар баъзи фанларни осон ва қийин ўзлаштирадилар. Ўқувчиларнинг математика дарсидан кейин ўзлаштириш қобилиятлари сустлашишини, табиатшунослик, тасвирий санъат дарсларидан кейин эса эслаб қолиш қобилияти кўтарилишини кўриш мумкин.
Шуни эътиборга олган ҳолда тузилган қуйидаги жадвалдан дарс жадвалини тузишда фойдаланиш тавсия этилади.