Dars muqaddas” Mavzu: O’nli kasrlarni qo’shish va ayirish Darsning dts bo’yicha maqsadi

Yangi mavzu bayoni.O‘nlikasrhaqidatushuncha.SamarqandlikolimG‘iyosiddinJamshid al – Koshiy XV asrdao‘nlikasrtushunchasinibirinchibo‘libfangaolibkiradi.
NiderlandiyalikmatematikvainjenerolimS.Stevin 1584 – yilgakelibbukashfiyotni
qaytaochadi.Shundanboshlabbutunvakasrsonlar (musbatvamanfiy) hamda
nolsoniratsionalsonlarnominiolgan.

O‘nlikasrlarniqo‘shish.

Yodingizdabo‘lsa,naturalsonlarniqo‘shishuchun«ustun»usulidanfoydalanganedik.

O‘nlikasrlarni ham huddishuusuldaqo‘shamiz.
1 – eslatma: o‘nlikasrnio‘nlikasrgaqo‘shishuchun, vergulvergulningtagidan
tushadiganqilibyozishkerak.
2 – eslatma: o‘nlikasrnio‘nlikasrgaqo‘shishuchun, engkichikxonabirliklaridan
boshlabo‘ngdanchapgaqarabqo‘shibboriladi.

Fikrimizningisbotiuchunquyidagimisollargamurojaatetaylik:

3 – eslatma: o‘nlikasrnio‘nlikasrgaqo‘shishuchun, qaysikio‘nlikasrningkasr
qismidagiraqamlarsoniikkinchio‘nlikasrningkasrqismidagiraqamlar
sonidankambo‘lsa, u holdabukamchilikninollaryordamidato‘ldirishmumkin.

Masalan:

1. 
   2,103va 3,21yig‘indinihisoblang;
   
2. 
   42,1va 21,528yig‘indinihisoblang;
   
3. 
   534,65va 124,874yig‘indinihisoblang.
   

Misollarniyechishdao‘nlikasrningkasrqismidayetishmaganraqamlarni

nollarbilanto‘ldirdikvaramziyma’nodayashilrangdabelgilashnilozimtopdik:



4 – eslatma: o‘nlikasrga natural sonniqo‘shishuchun, o‘nlikasrningbutun
qismiga natural sonniqo‘shishyetarli. Kasrqismiesao‘zgarishsizqolaveradi.
(O‘nlikasrningasosiyxossalarigako‘ra, istalgan natural sonnio‘zigatengbo‘lgan
o‘nlikasrko‘rinishidatasvirlashmumkin, buninguchun natural sondankeyin
vergulqo‘yiladi, kasrqismigaesayetarlimiqdordanollaryozishmumkin.)

Masalan:

1. 
   7 va 3,5yig‘indinihisoblang;
   
2. 
   14,13va 24 yig‘indinihisoblang;
   
3. 
   34,625va 128 yig‘indinihisoblang;
   
4. 
   587 va 1,3 yig‘indinihisoblang;
   
5. 
   9,6 921va 135 yig‘indinihisoblang;
   
6. 
   8 va 483,106yig‘indinihisoblang.