Darsda va darsdan tashqari vaqtda o'qituvchining muloqoti O’qituvchiniig o'quvchi bilan bo'lgan muloqotida ishontirish va ta'sir etish usullaridan foydalanish

FSMU- texnologiyasi
F – fikr
S – sabab
M – misol
U – Umumiy xulosa

7. 
   Soat mili usuli
   

8. 
   O`tgan zamon kelasi zamon
   

9. 
   hozirgi zamon
   

Amaliy mashg`ulotda ishlash tartibi va reglament


1. Aqliy xujum – 5 min.
2. Test – 30 min.
3. Guruhlarda ishlash – 15 min.
4. Prezentatsiya – 5 min.
5. Jamoa bo`lib muhokama qilish va guruhlarni o`zaro baholash - 2 min.

O'quvchilar bilan muomala qilish pedagogning o'z tarbiyalanuvchilari bilan muloqot olib borish mahoratini taqozo etadi. Biz uchun esa so'zlashishni bilish lozim. So'zlashishni, muloqot olib borishni doimo o'rganib borishi lozim. U darsni samarali olib borishni, so'zlashishni bilishi, suhbat, leksiya, hikoya qilish kabi usullaridan foydalanishi, umuman butun ta'lim-tarbiya jarayonida o'quvchilar bilan muloqotni yo'lga qo'ya olishi lozim.

Muloqot - yunoncha so'z, so'zlashuv, suxbatlashuv, shaxslararo suhbat va fikr almashinuv, og’zaki nutq shakli, ikki yoki undan ortiq shaxslarning so'zlatuvidir.O’qituvchi va o'quvchi o'rtasidagi muloqot bo'lishi uchun o'qituvchi etarli darajada qobiliyatga ega bo'lishi kerak, hamda o'z-o'ziga doimo quyidagi savollarni berishi va unga javob berishga harakat qilishi kerak:Nimaga o'rgatish? Kimni o'rgatish? Qanday o'rgatish?Nimaga o'rgatish: a) lm-fandagi yangiliklarni anglash, yangi fan terminlarini tushunish, o'quv predmetini to'liq o'zlashtirish; b)malaka, ko'nikma va qobiliyatni shakllantirish; v)o'quv predmetlari o'rtasidagi bog’liqlikni amalga oshirish; g)o'quv mazmunini tushunarli tizim asosida ko’rish.Kimni o'rgatish: a)o'quvchilarning ba'zi psixik xususiyatlarini (eslab qolish, nutq, fikrlash) hamda ularni qay darajada o'qimishli, tarbiyali ekanliklarini aniqlash; b)o'quvchilarning bir darajadan ikkinchisiga o'tishidagi qiyinchiliklarni oldindan aniqlash; v) o'quv-tarbiya jarayonini tashkil etishda bolalariiig dalillari, fikrlarini hisobga olish; g)o'quvchilardagi turli psixik o'zgarishlar va rivojlanishni hisobga olib o'z pedagogik mehnatini tashkil etish; d)iqtidorli o'quvchilar bilan ishlash, yakka holdagi ishni tashkil etish.Qanday o’rgatish: a) ish jarayonida ishlatiladigan kuch va ketadigan vaqtni hksobga olgan holda o'qitish va tarbiyalashniing turli usullari majmuini ishlatish.
Pedagogik ta'sir ko’rsatishniig asosiy usullari - bu talab, istiqbol, rag’batlantirish va jazolash, jamoatchilik fikri.
Talab – tajribada juda keng tarqalgan usul bo'lib, ta'lim-tarbiya jarayonida pedagogning tarbiyalanuvchiga shaxsiy munosabatining namoyon bo'lish yo'li bilan yoki bu xatti-harakatlarning rag’batlantirilishi yoki to'xtatilishini ta'minlaydi. U pedagogik ta'sir ko'rsatishning boshlang’ich usuli bo'lib, tarbiyalanuvchilarda o'ziga nisbatan mas'uliyat va talabchanlikni rivojlantirishda alohida vazifani bajaradi.Istiqbol - ta'sir ko'rsatishniig juda ta'sirchan usuli bo'lib, u bolalarning xatti-harakatlarini, ular oldiga qo'yilgan maqsadlar, ularning shaxsiy intilishlari, qiziqishlariga aytiladi.Rag’batlantirish va jazolash o'quvchilar xulq-atvoriga tuzatish kiritishni, ya'ni foydali xatti-harakatlarni qo'shimcha rag’batlantirishni va tarbiyalanuvchilarning noma'qul xatti-harakatlarini to'xtatishni ta'minlaydi.
Jamoatchilik fikri - tarbiyalanuvchilarning ijtimoiy foydali faoliyatini har tomonlama va muntazam rag’batlantirib borshini ta'minlaydi. O’zaro fikr almashish bilan ta'sir ko'rsatish vositalari: ishontirish, ta'sir qilish, o'zaro fikr almashish bilan ta'sir ko'rsatish. Ishontirish pedagogik ta'sir ko'rsatish usuli sifatida darslarda o'quv axboroti, ijodiy suhbatlar, munozaralar, siyosiy axborotlar shaklida qo’llaniladi. Ta'sir qildirish kishi psixikasiga nazoratsiz kirib, uning faoliyatida xatti-harakatlar, sabablar, intilishlar bilan amalga oshiriladi. Ta'sir qilish shunday bir psixik ta'sir ko'rsatishki, kishi uni ongining etarli nazoratisiz idrok etadi.
Turli xil turdagi nizolarsiz pedagogik jarayoni mumkin emas. Bundan tashqari, muayyan holatda, mojaro mushaklarni hal qilishning shartidir. Nizolarni boshqarishda ijtimoiy tartibga solish tamoyillaridan samarali foydalanish, uning texnik va usullaridan mohirona foydalanish muhim ahamiyat kasb etadi. Mojarolarni boshqarish va ijtimoiy tartibga solish o'zaro bog'liq. Bir tomondan, ofis keskinlikni engish va to'qnashuvlarning oldini olishga qaratilgan ijtimoiy tartibga solishning turlaridan biridir. Boshqa tomondan, ijtimoiy tartibga solishning usullari va uslublari mojarolarning oldini olish va engish texnologiyasining bir qismidir.Shuzat tartibida biron bir narsani belgilangan qoidalarga, qoidalarga mos keladigan narsani anglatadi. Agar bunday qoidalar va qoidalar bo'lmasa, unda hisob-kitob har qanday ma'noni yo'qotadi. Masalan, kim va nima qilish kerakligi haqida tasavvuringiz bo'lmagan pedagogik jarayonda munosabatlarni tartibga solishning iloji yo'q.
Mojarollarni boshqarish bosqichlari.Mojaroni boshqarishda birinchi ta'sir uning institutsionalizatsiyasini ko'rib chiqishi kerak. Institutsional to'qnashuvi bilan (norma va qoidalar belgilangan chegaralarida oqadi), u hech bo'lmaganda oldindan aytib bo'lmaydigan bo'ladi. Javobsizlanmagan mojaro har qanday printsiplar yoki qoidalarning etishmasligi bilan tavsiflanadi va ko'pincha norozilikning tabiiy va keraksiz portlashidir. Ammo institutsionalizatsiya so'zlariga ko'ra, ushbu normalar va qoidalar qonunlar shaklida, farmonlar va hatto oddiy bitimlar shaklida qanday yaxshi ma'ruzachilar uchun qanchalik yaxshi ekanligini bildirish kerakligi haqidagi savolga ta'sir qilish kerak. Ya'ni, uning qonuniylashtirishning keyingi nizolarni boshqarish bosqichida chaqirish mumkin. Axir, institutsional protsedura muammosi, mojarologiya nuqtai nazaridan, ushbu protsedura shaklida, balki ixtiyoriy rozilik, ishtirokchilarning pedagogik jarayonida bir yoki pedagogik jarayonga tayyorlanishga tayyor emas. boshqa buyurtma.
Nizolarni boshqarishning yana bir muhim bosqichida ziddiyatli guruhlarni tuzishdir. Agar ofis biron bir tartibga muvofiq nomuvofiq manfaatlar keltirishga qaratilgan tadbirlarni nazarda tutsa, unda ushbu manfaatlar sonini shakllantirish zarurati mavjud. Ba'zi qiziqish ob'ektiv ravishda qayd etilganda, unda uning mavzusi noaniq emas, mojaroni optimallashtirish haqida gaplashish shart emas. Aksincha, kelajakda biz uning kuchayishini kutishimiz kerak. Agar guruh tuzilsa, unda ularning kuch potentsialini o'lchash imkoniyati paydo bo'ladi. Bu sizga Jamiyatda norasmiy ierarxiyani tashkil etishga imkon beradi, bu Jamiyatning mojarosining kuchayishini cheklaydi. Albatta, pedagogik jarayonlar ishtirokchilarining miqdoriy va sifatli xususiyatlari o'zlari tomonidan tez yoki keyinroq aniqlanadi. Ammo mohir mojarolarni boshqarish bu jarayonni faollashtirishi mumkin va shu bilan yakuniy ijobiy natijaga erishishni tezlashtiradi. Nizolarni boshqarishning yakuniy bosqichi pasayish, ya'ni boshqa darajaga o'tish orqali uning izchil zaiflashishidir. Ushbu tartibni amalga oshirish uchun ushbu protsedurani amalga oshirishning dastlabki vositasi sifatida ziddiyatning mumkin bo'lgan kuchlanish darajasini qoplaydigan dastlabki vositasi sifatida foydalanish tavsiya etiladi. Masalan, Frantsuz Explorer J. Fov "hamkorlik aloqalari - yarashish munosabatlari - ziddiyatlar o'rtasidagi munosabatlar - qarama-qarshiliklar o'rtasidagi munosabatlararo munosabatlar." Va amerikalik siyosatshunos M. Amstutz nizolar makonida quyidagi elementlarni o'z ichiga oladi: tortishish - tortishuv - tortishuv - tajovuzkorlik - zo'ravonlik. Boshqa variantlar ham qo'llaniladi, bu eng sodda, bu: do'st - ittifoqchi - xodim - xodim - raqib - raqib. Bunday holda, mojarolarni kamaytirish vazifasi keyingi bosqichga o'tkazilishini tushunish uchun o'lchov kerak. Bundan tashqari, pedagogik mojaroni ham odamlarning normal tashkilotiga yoki munosabatlariga xalaqit beradigan zich qarama-qarshiliklarni ochish vositasi sifatida ham qo'llanilishi mumkin. Shuning uchun nizolarga bo'lgan munosabatni salbiy hodisa sifatida o'zgartirish kerak. Mojaro salbiy va ijobiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Muammo mojaroning haqiqiy sabablarini aniqlash va uni hal qilishning eng maqbul usullarini topishdir. Aloqa madaniyati bilan bog'liq muammo mavjud. Ko'p sonli mojarolar pedagogik jarayon ishtirokchisining neft amaliyoti oqibatining natijasidir. Qarorlash va muammolarni hal qilish har birining shaxsiy va kasbiy madaniyatiga bog'liq. Muammo shundaki, biz bir-birimiz bilan munosabatlarda, biz, birinchi navbatda, talaba, o'qituvchi, direktor va boshqa muammolar va xususiyatlari bilan odamni ko'rish kerak. Pedagogik mojaroni hal qilish jarayonida tashabbus o'qituvchiga ko'proq professional tayyorlangan bo'lishi kerak. O'qituvchining roli, pedagogik jarayon davomida mojaro uchburchagi "o'qituvchilar - o'quvchi - ota-onalar" shakllantirilmoqda.

Adabiyotlar:
1. Sayidahmedov H. Pedagogik mahorat va pedagogik texnologiyalar. T. 2003.
2. Azizxo’jayeva N.N. Pedagogik texnologoya va pedagogik mahorat. T. 2003.
3. Mahmudov N. O’qituvchi nutqi madaniyati. T. 2007.