Darslik. O‘zr oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi, O‘rta maxsus, kasb- hunar ta’limi markazi. Qayta ishlangan 5-nashri.Ò
Xonadon — iqtisodiyot ishtirokchisi
Download 0.97 Mb. Pdf ko'rish
|
iqtisodiyot asoslari
|
7.2. Xonadon — iqtisodiyot ishtirokchisi
Xonadon shuning uchun ham iqtisodiyotning asosiy subyekti hisoblanadiki, bu, birinchidan, ishlab chiqarishga resurslar yetkazib beradi; ikkinchidan, yaratilgan tovarlar va xizmatlarning asosiy qismini iste’mol etadi. Xonadon qo‘lida yer, mehnat, kapital va tadbirkorlik qobiliyati kabi resurslar jamlangan. U o‘z resurslarini bozor orqali firmalarga yetkazib beradi, ya’ni ishlab chiqarishning ehtiyojlarini qondiradi. Shu tovarlari uchun u pul daromadlari (mehnat uchun ish haqi, pul kapitali uchun foiz, tadbirkorlik uchun foyda, yer va boshqa ko‘chmas mulki uchun ijara puli — renta) oladi. Xonadon shu pul bilan iste’mol tovarlari bozoriga chiqib, u yerdan firmalar yaratgan oziq-ovqat, kiyim-kechak, uy-ro‘zg‘or buyumlari va turli xizmatlarni sotib oladi. Xonadon iste’moli tovarlarning sotilishini kafolatlaydi, bu bilan ishlab chiqarishning takrorlanishiga sharoit yaratib beradi. Xonadon ham firmalar, ham davlatga ish kuchi yetkazib beradi, chunki oilada bola tug‘iladi, u tarbiyalanib voyaga yetadi va mehnat resursiga kelib qo‘shiladi. Hozirda O‘zbekistonda 11 xonadon yiliga bitta ish kuchini yetkazib beradi, bu jami xonadonlar yiliga 330 ming nafar yoshlarni mehnat resurslari safiga qo‘shadi degani bo‘ladi. Xonadon davlat bilan ham aloqada bo‘ladi. Xonadon bozorga chiqargan mehnat resurslarining bir qismi davlat xizmatida bo‘ladi. Xonadonlar o‘z daromadidan davlatga soliq to‘laydilar, shuning evaziga u ko‘rsatadigan xizmatlardan (mudofaa, xavfsizlik, bilim berish va sog‘liqni saqlash xizmatlaridan) tekinga foydalanadi. Xonadonning iqtisodiyotdagi rolini quyidagi chizmadan ko‘rish mumkin: Xonadon davlatga soliq shaklida daromad bersa, firma tovarlarini sotib olib, unga pul tushumi shaklida daromad keltiradi. Xonadonning iqtisodiyotdagi asosiy partnyori (sherigi) firmalar hisoblanadi. Xonadon ichki iqtisodiy aloqalarning asosiy ishtirokchisi bo‘lgani holda, u firma va davlatdan farqliroq tashqi iqtisodiy faoliyat bilan shug‘ullanmaydi, ya’ni xalqaro munosabatlar ishtirokchisiga aylanmaydi. |
