11.5. Iqtisodiyotni tartibga solish vositalari
Davlatning iqtisodiyotdagi roli uning firmalar va xonadonlardan
nimani olishi-yu, ularga nimani berish bilan cheklanmaydi. Davlat
iqtisodiyotdagi faol kuch bo‘lib, uning rivojida jiddiy o‘rin egallashi
mumkin, lekin buning uchun uning qo‘lida ta’sirchan vositalar bo‘lishi
talab qilinadi. Bu vositalar 3 xil bo‘ladi:
1. Yuridik vositalar. 2. Ma’muriy vositalar. 3. Iqtisodiy vositalar.
Davlat iqtisodiyotni eng avval unga oid qonunchilikni yo‘lga
qo‘yish bilan tartiblaydi. Qonun chiqaruvchi davlat organlari (par-
lament) tomonidan iqtisodiy hayotga oid qonunlar qabul qilinadi,
qonunlarda iqtisodiyotning tartib-qoidalari belgilanadi.
Iqtisodiy sa’y-harakatlar shu qonunlarga binoan yuz berishi
talab qilinadi, davlat qonunlarning bajarilishini nazorat qiladi,
qonunbuzarlarni jazolaydi. O‘zbekistonda ham Oliy Majlis
tomonidan bozor iqtisodiyotini shakllantirish, iqtisodiy rivoj-
lantirish, uni tartiblashga oid ko‘plab qonunlar qabul qilindi.
O‘zbekistonda qonunlar ustuvor, hamma unga bab-baravar rioya
etishi shart. Qonunchilik iqtisodiy faoliyatning huquqiy asoslarini
belgilab beradi, davlat ularning amalga oshirilishini nazorat
qiladi.
Davlat siyosiy hokimiyat sohibi sifatida iqtisodiyotga ma’-
muriy yo‘l bilan ham ta’sir eta oladi, ya’ni o‘z farmoyishla-
rini bajarishni o‘z kuchi bilan amalga oshirishi mumkin, lekin bu
usul kam samarali bo‘ladi. Shu bois iqtisodiy vositalar birinchi o‘ringa
chiqadi. Bordi-yu davlat iqtisodiyotni o‘z holiga tashlab qo‘yib, uni
tartiblash choralarini o‘z vaqtida ko‘rmasa iqtisodiy krizislarning
takrorlanish va cho‘zilib ketish ehtimoli kuchayadi.
113
Do'stlaringiz bilan baham: |
