Darslik ташкент Mualliflar jamoasi

Siydik va uning xususiyatlari
Buyrakning asosiy vazifasi — siydik hosil qilish. Siydik va siyishni tekshirish buyraklar holati va ularning faoliyatini baholabgina qolmay, balki boshqa qator a’zolar va sistemalarning buzilishi (jigar kasalliklari, moddalar almashinuvi buzilishlari va boshkalar) kabida fikr yuritishga xam imkon beradi.
Siydikning umumiy miqdori. Bir sutkada odam 1,5-2 l siydik ajratishi mumkin. Atrof-muxitning yuqori xaroratida ko’p ter ajralganda ter bilan suv chiqib ketishi oqibatida siydikning miqdori kamayadi. Uyqu vaqtida, ayniqsa odam chuqur uxlayotgan vaqtlarda, siydik hosil bo’lishi keskin kamayadi. Kechqurungi siydik kunduzgidan ko’ra to’qroq va suyuqroq bo’ladi. Ovqatdan so’ng suv va ovqat tuzlari ichakda surilishi oqibatida siydik hosil qilinishi oshadi va odatda ko’p miqdorda suyuk bo’lmagan siydik ajralib chiqadi. Siydik miqdori ko’p suyukdik ichganda ko’payadi va kuyuk ovqatlanishda Xamda ich ketganda kamayadi.
Siydikning rangi pigmentlarga bog’lik bo’lib, odatda och sariq rangdan qizgish-sariq ranggacha o’zgarib turadi. quyuq siydik achchiqchoy rangida bo’ladi.
Siydik chiqarish yo`lining patalogiyalari. Diurezda o`zgarishlar.
Bu buyrak va siydik yo`llarida uchraydiga eng ko`p belgilrdn biri poliuriya.Bunda siydiq miqdori 2000 ml dan oshishi. Bu qachon bo`ladi. Suyuqlikni bir sutkalik normadan ko`p ichilganda, xomiladorlik va kuchli stress xolatlarida kuzatiladi. Yana bir turi shuki transudat va ekssudat xolatlarida, qandli diabetda va doimiy bo`lgan siydik kasalliklarida. Poliuriyada doimiy ravishda chanqoqlik va suvga tashnalik kuchli bo`ladi.
Oligouriyada esa siydikni normal xolatga nisbatan kam ajratish. Uning miqdori 500 ml ni tashkil etadi. Bu quydagi xolatlar kuzatiladi: ko`p terlash, fizikaviy og`ir mehnatlar, qattiq charchoqlar, o`tkir va surunkali nefritlarda. Umumiy xolatlarda: yurak yetishmovchligida, kuyganda shok xolatiga tushganda, buyraklar zaxarlanganda. Qo`rqish xolatlarida siydik ajralmaydi. Qorin va ichaklarni bosganda xam siydik ajralmaydi.
Ishuriya ( yun. ischo-to`xtash, yoki to`sqinlik qilish, uron- siydik ). Bunda siydik pufagi to`lganda ham uni tashqariga chiqara olmaslik kuzatiladi. Ishuriya bu - siydik yo`lining torayishi. Bu xolat bo`lganda 1-navbatda siydik pufagini bo`shatish lozim. Bunday xolatlarni bemorlarda qo`llash un kasalning atrofida xuddi kranda suv oqb turganidek yoki ckoynakda suvni tomchilatb qoyiladi. Yana bir yo`li shuki bunda iliq kuydirmaydigan qilib iliq suvli baloncha qoyiladi. Agarda bularning xech qaysisi yordam bermasa bemorga kateter ulab qo’yiladi.
Nekturiya. Bunda siydik ajratish kunduzgiga nisbatan kechasi ko`payadi. Bundau xolatlar qariyalarda va qandsiz diabetka chalingan bemorlarda kelb chiqadi.
Enurez. Bu kasallik turi asosan qariyalarda ko`p uchraydi, siydikni tutib tura olmaslik.
Dizuriya. Bunda siydik yo`llarining umumiy kasalliklari, qattiq og`riq, qiynalib siyish xolatlari. Bu qaysi xolatlarda bo`ladi: sistit, uretrit, piyelo nefrit va buyrak tuberkulyozida.
Stranguriya. Bunda siydik ajratish tomchilab bo`ladi. Bunga asosiy sabab organizmning shish hisobiga. Bu buyrak kassalikgi chiqarish yo`llarida kasallangan bemorlar uzoq vaqt davollanmasligi natijasida kelib chiqadi. Bu shishlar yuz va oyoqlarda kuzatiladi.