Darsni tashkil qilishda tayyorgarlik, bir soatlik dars reja konsrektini tayyorlash. Reja

Matematika dars tiplari va tarkibi.
Ko’pincha metodik adabiyotlarda darslarni uning didaktik maqsadi bo‘yicha ajratish asos qilib olinadi. Quyida matematik dars tiplari keltiramiz:
Yangi bilimlarni o‘zlashtirish darsi. Bularda o‘quvchilar yangi tushunchalar, hisoblash usullari, yangi turdagi masalalarning yechilishi, figuralarning yangi xossalari, sonlari bilan tanishadilar: Bilim, malaka va ko`nikmalarni mustahkamlash darsi. Bularda oldingi darsda o’zlashtirgan bilim, ko’nikma, malakalarni mustahkamlashga doir misol va masalalar ishlaydilar. Takrorlash – umumlashtirish darslari. Bularda ma’lum bir bo’lim tugaganda, yoki o’quv yili boshi va oxirida takrorlash , umumlashtirish misol bo’ladi. Bilim, malaka va ko`nikmalarni nazorat qilish darsi.
6.Aralash yoki murakkab dars, bunda bir necha didaktik maqsadlar bo‘lib, ularning hammasi ham muhimdir Har bir matematika darsi o‘z tarkibiy tuzilishiga ega. Dars quyidagi asosiy qismlardan iborat bo‘lishi mumkin:
Aralash dars rejasini keltiramiz. Тashkiliy qism. Maqsad: ish vaziyatini yaratish ( 1-1,5 min ) Uy vazifasini tekshirish: so‘rash, didaktik material bilan frontal ishlash, aralash so‘rash (7 – 10 min ) Yangi bilimlar berish, yangi materialni tahlil etish (suhbat, hikoya,ma’ruza, darslik va daftar bilan mustaqil ishlash) (15 – 20 min ) Yangi materialni mustahkamlash, ilgari o‘tilgan materialni takrorlash, mashqlar, didaktik o‘yinlar elementlari. (5 –15 min. )
Uy vazifasi, uning mohiyati bajarilish uslubiyoti, amaliyot bilan aloqasi fanlararo aloqadorligi. (5 min ) 2 min. VI Darsning yakunlanishi. (2 min

Uy vazifasini tekshirish darsning majburiy bosqichidir.

Yangi bilimlar berish. Darsnig bu bosqichi maktab o‘quvchilarida bilim va o‘quv malakalarni shakllantirish va rivojlantirish bilan bog‘liq. Mazkur bosqich ayrim qismlarga ajraladi:

1. 
   yangi materialni o‘rganishga tayyorgarlik:
   
2. 
   maqsadni belgilash (muammoli vaziyat yaratish):
   

4. 
   yangi materialni o‘rganish:
   
5. 
   qoidalar yoki qilinadigan ishlar algoritmini mashq qilish (yodlash).
   

Og‘zaki sanoqdayoq yangi bilimlarni qabul qilishga tayyorlash maqsadida o‘qituvchi shunday savollarni kiritadiki, ularga beriladigan javoblar ularni yangi bilimlar bilan bog‘lash hamda bilim va uquvlar umumiy tizimiga kiritilishiga yordam beradi.
Yangi mavzuni, yangi materialni tushuntirishdan oldin aytish mumkin, biroq bu ishni o‘quvchilarni yangi hisoblash usullari, xossasi va hokazo bilan tanishtirilgandan so‘ng yakun, tushuntirish xulosasi sifatida ham amalga oshirish mumkin. Yangi mavzu so‘rash orqali tekshiriladi. So‘ngra qisqacha so‘zlash, nazariy bilimlarning chuqurlashuviga ham yordam beradi. Masalan, 1 sinfda bolalar “36-2 va 36-20 ko‘rinishidagi ayirish” mavzusida yangi ayirish usuli bilan tanishdilar. Mustahkamlash uchun ular uyda ushbu misollarni echadilar: shoshilinch tuzilgan va oquvchilar imkoniyatiga moslashtirilmagan dars sifatli bola olmaydi. Darsga tayyorgarlik aniq sharoitlarda eng yuqori natijaga erishishni taminlovchi oquv tarbiyaviy jarayonni tashkil etishni taminlash kompleks chora tadbirlarni ishlab chiqishdir. Oqituvchining darsga tayorgarligida quyidagi uchta bosqich kozga tashlanadi: tashxislash, bashoratlash, loyixalashtirish. Shu bilan birga oqituvchi amaliy materiallarni yaxshi bilishi,, oz fanini erkin olib borishga erishishi lozim. Darsga tayyorgarlik asosini bolajak mashgulotning algoritimlari, samaradorligi bogliq bolgan omillar va holatlarni hisobga olishni taminlovchi qadamlarni ketma-ket tartib bilan bajarish talab etiladi.Algoritmni amalga oshirish aniq sharoitlarni diagnostika qilish bilan boshlanadi. Tashxis didaktik jarayon kechadigan barcha sharoitlarni oydinlashtirish, uning natijalarini belgilashdir. Unda oquvchilarning imkoniyatlari, ularning faoliyatlari va xulqlari, motivlari, talab va layoqatlari, qiziqish va qobiliyatlari, bilimdonlik darajasi, oquv materialining xususiyati, uning amaliy ahamiyati, dars tuzilishi, yangi axborotni ozlashtirish, mustahkamlash va tizimlashtirish, bilim, konikma va malakalarini nazorat qilish hamda tuzatish kabi holatlar namoyon boladi. Bashoratlash bolajak darsni tashkil etilishining turli variantlarini baholash va ulardan qabul qilingan mezonlarga muvofiq eng ma`qulini tanlab olish. Loyihalashtirish (reialashtirish) oquvchilarning oquv faoliyatini boshqarish dasturini yaratish bolib, u darsga tayyorlanishning yakuniy bosqichi hisoblanadi. Loyiha (boshqarish dasturi) qisqa va aniq, erkin tuzilgan, pedagog ozi uchun boshqarish jarayoni muhim vaziyatlari (kimdan va qachon sorash, qayerda mavzuni kiritish, mashg`ulot keyingi bosqichiga qanday otish, oldindan kozda tutilmagan qiyinchiliklar yuzaga kelganida jarayonni qaysi sxema boyicha qayta ozgartirish)ni belgilab olishga imkon beruvchi hujjatdir. Boshqarish dasturi darsning ananaviy rejasidan boshqarish ta`sir korsatishlarini aniq va tushunarli belgilab olish bilan farq qiladi.

Sinfdan tashqari ishning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat. - o`quvchilarning bilimlari va amaliy ko`nikmalarini chuqurlashtirish va kеngaytirish; - o`quvchilarning mantiqiy tafakkurlarini, topqirliklarini, matеmatik ziyrakliklarini rivojlantirish; - matеmatika qiziqishlarini orttirish, qobiliyatli va layoqatli bolalarni topish; - talabchanlik, irodani, mеhnatga munosabatni, mustaqillikni, uyushqoqlikni tarbiyalash; 1. Matеmatik o`n minutliklar, soatlar. 2. Matеmatika to`garaklari. 3. Matеmatik konkurs va olimpiadalar. 4. Qiziqarli matеmatika kеchalari va viktorinalar. 5. Matеmatik matbuot. 6. Matеmatik ekskursiya.

Sinfdan tashqari ishlarni tashkil qilish va otkazish metodikasi quyidagilarga asoslanishi kerak: 1. Darsda oquvchilar olgan bilim, malaka va кonikmalami hisobga olgan holda otkaziladi. 2. Sinfdan tashqari ishlar oquvchilarning xohishi, havaskorligi, ijodkorligi tamoyillariga asoslanishi va ularning individual fikrlarini qoniqtirish maqsadida tashkil qilinadi. 3. Sinfdan tashqari ishlarni otkazish shakllari darslardan farq qilib, qiziqarli tomoni kuchli boladi. Buning uchun zaruriy shart shuki,otkaziladigan ishning rejalashtirilishi va tizimliligining mu- rakkabligidadir. Shuni ta'kidlash lozimki, individual va guruhli mashgulotlar tizimli ravishda otkazilmasligi, aksincha, asosiy ish sinfda bajarilishi kerak.
Sinfdan tashqari ish sinfdagi dars shakliga nisbatan bir qator ziga xos xususiyatlarga ega: 1. Oz mazmuni boyicha u davlat dasturi bilan cheklanmagan, matematik material oquvchilaming bilimlari va malakalariga mos ravishda berilishi kerak. 2. Boshlangich sinflarda bolalarning matematikaga nisbatan toplangan turgun qiziqishlari haqida hali gapirib bolmaydi. 3. Topqirlik, ziyraklik, tez hisoblashlar, yechishning samarali usullaridan foydalanish ra batlantirilishi kerak. 4. Darslar 45 minutga rejalashtirilgan holda sinfdan tashqari mash ulotlar mazmuniga va tkazilish shakllariga qarab minutga ham, bir soatga ham m ljallangan bolishi mumkin. 5. Sinfdan tashqari ishlar shakl va turlari (qiziqarli matematika soatlari, t garaklar, viktorinalar va h.k.) qarab mazmunining turli tumanligi bilan xarakterlanadi. Matematika minutliklarida, topshiriqlarga qiziqish uygotish va quvvatlash uchun bu topshiriqlar darslarda beriladigan oddiy matematik topshiriqlarga xshash b Imasligi kerak

13 Oqituvchi hikoyasi. Odamlar vaqtni lchash uchun soat yaratdilar. Oldin quyosh soati paydo boldi. Ularni faqat kunduzi ishlatishar edi. Misr quyosh soatlarida 2 ta uzun taxtacha burchak shaklida mustahkamlangan. Ertalab quyosh chiqishi bilan uzun taxtachada soyani belgilashgan. Bu vaqtni ertalab soat 6 00 deb hisoblashgan. Keyin ertalabki soyaning uzunligini 6 qismga bniishgan. Buning natijasida hammasi 12 soat bolib, 6 soat kunduz, 6 soat kechqurun kelib chiqqan. Keyinchalik boshqa soatlar paydo boldi. Ular kechki vaqtni ham aniqlash imkonini berdi. Masalan: suv soat- lari, qum soatlari, mexanik va elektron soatlar bor. Hozirgi zamon soatlarining siferblati 12 ga bolingan. Har bolimning oldiga 1 dan 12 gacha yozilgan. Soatning kichkina strel- kasi 1 soatdan 2 songa 1 soatda tadigan qilib tuzilgan. Soatning katta strelkasi 1 soatning ichida barcha sonlarni bosib otadi. 1. Masalalarni yeching: 1. Soatlarga qarab vaqtni aniqlang. 2. Quyidagi vaqtlarda soat strelkalari qanday joylashadi: a) 4 dan 15 minut otganda? b) 9 dan 48 minut otganda? a) 15 dan 55 minut otganda? b) 22 dan 10 minut otganda?

69 – 3 98 – 6

69 - 30 98 – 60
Miqdorlarni taqqoslash haqidagi ilgari o‘rgangan bilimlarini mustahkamlash uchun bunday topshiriqni bajaradilar:
2 dm > 18 sm 1 so‘m > 80 tiyin
6 sm < 2 dm 60 tiyin > 50 tiyin
Amaliyotning ko‘rsatishicha, uy vazifasi odatda sinfda bajarilgan ish hajmining yarmini tashkil etadi.
Darsni yakunlash. o‘qituvchi darsni yakunlaydi: “Darsda nima bilan shug‘ullandik? Darsda qanday yangi narsani bilib oldik?” o‘quvchilar bilan birgalikda yangi qoida takrorlanadi.
Dars mazmunini aniqlash uchun o`qituvchi quyidagi talablarga rioya qilishi kеrak. Dars mazmuni dasturiga mos kеlishi va uning maqsadlaridan kеlib chiqishi. G`oyaviylik va e'tiqodni tarbiyalash. Darsda o`quvchilar dunyoqarashlarini kundalik axloq asoslari sifatida shakllantirish uchun eng qulay, yaxshi sharoit yaratish zarur.

1. 
   Darsni turmush bilan, o`quvchilarning shaxsiy tajribasi bilan bog`liqligi. O`quv matеrialning o`quvchilarga tushunarli va ularning kuchlari yеtadigan bo`lishi. Dars mazmuniga har xil masalalar, mashqlar kiradi. O`qituvchi bularni almashtirishi mumkin. Hozirgi zamonning muhim talablaridan biri o`quvchilarning bilish va ijodiy faoliyatlarini aktivlashtirishdan iborat. Har bir dars fikrlash, ijod qilishga qaratilgan bo`lishi kеrak. Bir nеcha shunday usullar bilan tanishaylik: Butun sinfga topshirilgan ijobiy ishda har bir o`quvchining maksimal bilimini hisobga olish. Maxsus didaktik matеriallardan foydalanish. Muammoli vaziyat yaratish, tеstlardan foydalanish. Har xil ko`rsatmali va ekran vositalarini qo`llash. Darsda musobaqa shaklidan foydalanish. Darsda alohida va umumiy ishni birgalikda mohirona olib borish diffеrеntsiallashgan o`qitishni amalga oshirishda muhim hisoblanadi. O`qituvchining mahorati darsda o`quvchilar uning tushuntirishlarini qanday qabul qilishlariga, o`quvchilar qanday ishlashlariga, savollarga javob bеrishda va olishga qarab baholanadi. 1. Murakkab darslar - boshlang`ich sinflarda eng ko`p o`tiladi. Tuzilishi:
   

1. 
   Uy vazifasini tеkshirish.
   
2. 
   Maxsus og`zaki mashqlar.
   
3. 
   O`quvchilar oldiga dars maqsadini qo`yish.
   
4. 
   Yangi matеrialni idrok qilishga tayyorlash.
   
5. 
   Yangi matеrialni o`rganish.
   
6. 
   Yangi matеrialni mustahkamlash.
   
7. 
   O`tilganlarni takrorlash.
   
8. 
   Darsni yakunlash va uyga vazifa bеrish.
   

2.