Dasturiy ta’minot ishlab chiqish masalasining qo‘yilishi 6

4.3 Black-Box-test
Black-Box-test dasturiy ta’minotning nazorat usulini bildirib, unda testlar testlanayotgan tizimning ichki harakat tamoyillari bilimlarisiz ishlab chiqiladi. U testlar yordamida funksionallikni mo‘ljallovchi sinov bilan chegaralanadi, bu shuni bildiradiki, test variantlarini aniqlash uchun testlanayotgan ob’ekt amalga oshuvidan emas, balki tasnif yoki talablar tahlili(istalgan natija)dan foydalaniladi. Dasturning aniq ahvoli ko‘rib chiqilmaydi, aksincha unga nisbatan «qora qutti» (Black Box) kabi munosabatda bo‘linadi. Faqat tashqi ochiq oydin xususiyatlargina testga qo‘shiladi.
Maqsad dasturiy ta’minot tizimi va uning tasnifining muvofiqligini tekshirishdir. Rasmiy va norasmiy tasniflardan kelib chiqib, testlar variantlari ishlab chiqiladi, ular talab qilingan funksiyalar miqdoriga amal qilinganini qayd qiladi. Testlanishi lozim bo‘lgan tizim bunda yaxlit butunlik sifatida qaraladi, testlash natijalarini baholash uchun faqatgina unining tashqi xususiyatlarini talab qiladi.
Testlar variantlarini norasmiy tasnifidan olib chiqish – bu xiyla qimmat turadigan mashg‘ulot va tasnif aniqligining darajasiga bog‘liq holda va ma’lum sharoitlarda imkoni yo‘q. Shuning uchun ham ko‘pincha to‘liq Black-Box-test matni to‘liq White-Box-test matni singari kam rentabelli.
Hatto muvafaqqiyatli Black-Box-test matni dasturiy ta’minot aniqligining kafolati bo‘la olmaydi, chunki dasturiy ta’minot loyihasining ilk fazalarida ishlab chiqilgan tasniflar ancha keyingi qismlar va amalga oshirish qarorlarini ma’lun qila olmaydi.
Black-Box-test matn dasturchining “o‘z xatolari” atrofida testlar ishlab chiqishi va bu bilan realizatsiyadagi kamchiliklarni ko‘zdan qochirishdan chetlashga ruhsat beradi. Tizim harakatining ichki tamoyillari bilimlariga ega ishlab chiqaruvchi bag‘araz, tasnifdan tashqaridagi mavjud ba’zi qo‘shimcha taxminlar yo‘li bilan testlardagi ayrim holatlarni ko’rish mumkin.
Yana bir foydali xususiyati shundaki, Black-Box-matn qo‘shimcha yordam sifatida tasnifni to‘lig‘icha tekshirish uchun yaroqlidir, sababi to‘liq bo‘lmagan tasnif testlar ishlab chiqilishida ko‘pincha savollar tug‘diradi.
BubbleSort dasturining ko‘rib chiqilgan namunasida sinovni o‘tkazayotgan shaxs ixtiyorida dasturiy ta’minotning kompilyatsiyalangan va silliqlangan versiyasi mavjud.
Dasturga turli xil sonlar qatorining ba’zi bir miqdori beriladi va saralangan natijalar o‘rganib chiqiladi. Agar sonlarning ma’lum qatorida xatolar yoki tasnifdan chetga chiqish aniqlansa, ular xujjatlar bilan asoslanadi va dasturchiga oxirigacha ishlash uchun beriladi.
Ayniqsa dasturiy ta’minotning keng ko‘lamdagi tizimi holatida test variantlari miqdori tizimli va testlarning to‘liq ishlab chiqilgan izchilligi amaliyot uchun katta ahamiyatga ega. Bu miqdorni qisqartirishning quyidagi imkoniyatlari mavjud:

•