Dasturlanuvchi raqamli qurilmalar

Shifratorlar sintezi
Shifrator mavqe’siz bo‘ladi, agarda faqat bitta xaqiqiy signal uzatishga ruxsat etilsa, va mavqe’lik bo‘lishi mumkin, agarda birdaniga bir necha signallarni kirishga ruhsat etilsa, mavqe’siz shifrator o‘nlik raqamli haqiqiy kirishni raqamini chiqishga uning ikkilik ekvivalentga qayta ishlovchi qurilmaga aytiladi. Mavqe’siz “4 dan 2” shifrator uchun xajmlar jadvali (2.4- rasm) quyidagi ko‘rinishga ega. Shifratorlarning ko‘rinishi va shartli belgilanishi 2.4- rasmda keltirilgan.

2.4- rasm. Shifratorning ko‘rinishi
Multipleksor va demultipleksorlar sintezi
Signalni axborot kirishdan chiqishlarning biriga uzatuvchi, qabul qiluvchi chiqishlarning raqamini esa kirish manzillariga berilayotgan ikkilik kodning o‘nlik ekvivalentiga teng qurilmalar demultipleksor (DM) deb ataladi. DM sifatida deshifrator ishlatilishi mumkin bo‘lib, uning OE signali o‘rnini X informatsion signal beriladi. Masalan, agar kirishlarga a1a0=10(BIN)=2(DEC) berilsa, u holda X signal U2 chiqishda paydo bo‘ladi. Qolgan chiqishlarda esa yi=0. 2.5-rasmda DM “1 da 4” DM va uning mexanik analogi keltirilgan.

2.5- rasm. Demultipleksor va uning mexanik analogi

Multipleksor deb n axborot kirishdagi signallardan birini yagona chiqishga uzatuvchi uzatilayotgan kirishda manzilning o‘nlik ekvivalent ikkilik manziliga teng qurilmaga aytiladi. Agarda OE chiqishga ruxsat berish kirishi mavjud bo‘lsa, u holda kirishda “0” holat chiqishi passiv holatga (2.2-jadvalning ohirgi qatori) o‘tkazadi. “4 dan 1” multipleksor ko‘rib chiqiladi, u 4 informatsion kirish va lod4=2 manzil kirishga egadir.

2.2- jadval. Multipleksor kirishi va chiqishi

O‘nlik raqami	Kirishlar a1 a0 OE OE x0 x1 x2 x3				Chiqishlar y		LF
0 1 2 3	0 0 0 1 1 0 1 1	1 0	x1 x x x x x1 x x x x x2 x x x x x3	x0 x1 x2 x3		y= x0*OE*~a1*~a0 y= x1*OE*~a1*~a0 y= x2*OE*~a1*~a0 y= x3*OE*~a1*~a0
x	x x	0 1	x x x x	x		y=0

Uning umumiy mantiqiy tenglamasi quyidagi ko‘rinishga tengdir.
Y=OE(x0*~a1*~a0+x1*~a1*a0+….) (2.1)
Keltirilgan ifodaning o‘ng tomonidagilarini ikki marta inverslash va o‘z-o‘ziga o‘tish aksiomalarni qo‘llash orqali aniqlash mumkin.
Y=~(OE x0~a1*~a0+….+OE*x3*a1*a0) (2.2)

2.6- rasm. Multipleksorning mexanik analogi


2.2 ifodaga mos sxema 2.6-rasmda keltirilib, uning shartli belgisi va mexanik analogi ko‘rsatilgan.