Dasturlash tili

Tsikllar 

Java dasturlash tilida tsikllar asosan berilgan ifodani biror bir shart to’g’ri bo’lishi davomida 

bajaradi. 

while 

tsikli shart to’g’ri bo’lishi davomida ifodani bajaradi. Agar shart to’g’ri bo’lmasa tsiklda 

joylashgan ifoda bajarilmaydi. 

while 

tsiklining umumiy ko’rinishi quyidagicha bo’ladi: 

while (shart) ifoda 

Masalan: 

while (xomAshyo > 0)  { 

maxsulotIshlabChiqarish(); 

maxsulot++; 

xomAshyo--;

---

for (bo'liml; bo'lim2; bo'lim3) 

 

 

Dastur 

kodi 

xomAshyo 

tugagunga  qadar,  ya’ni  0ga  teng  bo’lgunga  qadar, 

maxsuiotishiabchiqarish() 

metodini  ishga  tushiradi.  Agar 

xomAshyo 

bo’lmasa, ya’ni 0ga teng 

bo’lsa, tsikl umuman bajarilmaydi va 

maxsuiotishiabchiqarish() 

metodi ishga tushirilmaydi. 

while 

tsikli shartni tsikl boshida tekshiradi. Agar shart to’g’ri bo’lmasa tsikl ichidagi ifoda 

umuman bajarilmaydi. Agar tsikl ifodasi shart to’g’ri bo’lmasa xam kamida bir marta bajarilishi 

kerak  bo’lsa 

do/while 

tsiklidan  foydalanish  mumkin.  Uning  umumiy  ko’rinishi  quyidagicha 

bo’ladi: 

do ifoda while (shart); 

Ushbu tsiklda birinchi ifoda bajariladi keyin esa shart tekshiriladi. Agar shart to’g’ri bo’lsa 

tsikl qaytariladi, aks xolda tsikl to’xtatiladi. Masalan, 

do { 

xaroratniTekshirish(); 

muzlatkichniIshlatish()

; 

} while (xarorat > 20); 

Dastur kodi 

xaroratniTekshirish() 

va 

muzlatkichniIshlatish() 

metodlarini ishga tushiradi, 

keyin esa 

xarorat 

qiymatini 20dan katta-kichikligini tekshiradi. Agar 

xarorat 

qiymati 20dan katta 

bo’lsa tsikl qaytariladi, katta bo’lmasa tsikl to’xtatiladi. 

do/while 

shartli ifodaning blok sxemasi quyidagi ko’rinishda bo’ladi. 

 

Belgilangan tsikllar 

for 

tsikli  xisoblagich  yoki  xar  bir  iteratsiyada  yangilanib  turuvchi  o’zgaruvchi  orqali 

boshqariladigan iteratsiyalarni tashkil qiladi. 

for 

belgilangan tsiklning umumiy ko’rinishi quyidagicha bo’ladi:

 

do/while 

shartli ifodaning blok sxemasi 

---

 

{ 

ifoda; 

} 

bunda,  bo’liml  xisoblagich  o’zgaruvchisini  e’lon  qiladi  va  uni  boshlang’ich  qiymatini 

belgilaydi.  Bo’lim2  tsiklning  xar  bir  iteratsiyasida  tekshiriladigan  shartni  belgilaydi.  Bo’lim3 

xisoblagichni  yangilash  qoidasini  belgilaydi.  Masalan,  quyidagi  tsikl  1  dan  10  gacha  bo’lgan 

sonlarni ekranga chiqarib beradi. 

for (int i=1; i<=10; i++) 

System.out.println(i); 

Quyida 

for 

tsiklining blok sxemasi keltirilgan. 

 

Shuni aytib o’tish kerakki, for tsiklida e’lon qilingan xisoblagich o’zgaruvchisi faqatgina tsikl 

doirasida amal qiladi. 

Bajarilish tartibini buzuvchi ifodalar

 

for 

tsiklining blok sxemasi 

---

for (bo'liml; bo'lim2; bo'lim3) 

 

 

Tsikllar bajarilishi davomida ulardan vaqtidan oldin chiqish yoki keyingi iteratsiyaga o’tish 

extiyoji paydo bo’ladi. Buning uchun 

break 

va 

continue 

ifodalaridan foydalanish mumkin. 

break 

ifodasi  yorliqsiz va yorliqli  turlariga bo’linadi.  Yorliqsiz 

break 

ifodasini  qo’llashni 

quyidagi misolda ko’rib chiqamiz: 

while (xomAshyo > 0) 

{ 

maxsulotIshlabChiqarish() 

; maxsulot++; 

if (maxsulot > reja) 

break; xomAshyo--; 

} 

Ushbu  dasturda  tsikl  ikki  xolatda  tugaydi,  birinchi,  agar 

xomAshyo  =  0 

bo’lganda  yoki 

maxsulot  =  reja 

bo’lganda.  Demak, 

break 

ifodasi  tsikldan  shartsiz  chiqib  ketish  uchun 

qo’llaniladi. 

Yorliqli 

break 

ifodasi bir birida joylashgan tsikllardan chiqish uchun ishlatiladi. Masalan, 

xafta: 

while (kun < 6) 

{ 

while (soat < 8) 

{ 

ishlash(); soat++; 

if (tatil == true) break xafta; 

} 

kun++; 

} 

Ushbu dastur kodida 

tatil == true 

sharti to’g’ri bo’lganda 

break 

ifodasi joylashgan tsikldan 

emas balki 

break 

ifodasidan keyin ko’rsatilgan yorliq tsiklidan chiqiladi. 

continue 

ifodasi  tsiklning  joriy  iteratsiyasi  bajarilishi  to’xtatib  ushbu  tsiklni  keyingi 

iteratsiyasiga o’tkazadi. Masalan, 

for (int i=1; i<=10; i++) 

{ 

if (i>5) continue; 

System.out.println(i);

---

} 

 

 

 

dastur  kodida 

i>5 

bo’lganda  tsiklning  joriy  iteratsiyasi  bajarilishi  to’xtatilib  keyingi 

iteratsiyaga o’tiladi. Natijada 

i>5 

bo’lganda 

System.out.printin(i) 

ifodasi bajarilmaydi.