Davlat axborot resurslaridagi dasturiy va texnik vositalar

O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta maxsus ta’lim vazirligi Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universiteti Iqtisodiyot Fakulteti Axborot xavfsizligi fanidan Mavzu: DAVLAT AXBOROT RESURSLARIDAGI DASTURIY VA TEXNIK VOSITALAR

PowerPoint Infographics Sampler

DAVLAT AXBOROT RESURSLARIDAGI DASTURIY VA TEXNIK VOSITALAR

REJA:

1. Ma`lumotlar markazi va ma`lumotlarni qayta ishlash.

2. Ma`lumotlarni taqsimlangan va parallel qayta ishlash dasturiy va texnik vostalari.

3. Xosting tizimi va dominlarni boshqarish.

4. Virtualizatsiya tizimlari.

5. Axborot xavfsiligini ta`minlash zamonaviy vositalari.

1.Data-Senterlar Ma`lumotlarga ishlov berish markazlari.

• Data-Senterlar - ma`lumotlarni saqlash va ularga ishlov berish markazlari bo`lib , ular maxsus binolarda joylashgan bo`ladi. Data-Centerlarda server va tarmoq qurilmalarning xostinglari mavjud.

• Xosting – xisoblash quvvatlari foydalanuvchiga taqdim etish va ma`lumotlarni tarmoq serverlarida joylastirish uchun mo`ljallangan xizmat turi. Xosting shuningdek foydalanuvchi qurilmalarni provaider maidonida joyllashririshni taminlaydi va yuqori tezlikdagi o`tkazish imkoniiyatlariga ega bo`lgan aloqa kanallariga ulanishni taminlab beradi.

Data – Senterlar

1.Data-Senterlar ma`lumotlarga ishlov berish markazlari.

• Data-Senterlar ma`lumotlarga ishlov berish, saqlash va taqsimlash vazifasini bajaradi. Data-Centerlar ma`lumotlarni biznes vazifalarni xal qilish uchun mo`ljallangan.

• Data-Senterlar tuzilishi quydagicha:
• Axborot infrostrukturasi server qurilmalaridan iborat bo`lib, ma`lumotlarni qayta ishlash va saqlashni ta`minaydi.
• Telkomunikatsiya infrostrukturasi data-senter tarkibiy qismlarni o`zaro bog`lashni va normal faoliyatni taminlab beradi.
• Muxandislik infrostrukturasi standart normalarga mos keladigan xona xarorati va namlik satxi tok manbaiyi bilan to`xtovsiz taminlanish va shu kabi xizmatlarni taminlaydi.

2. Ma`lumotlarni taqsimlangan va parallel qayta ishlash dasturiy va texnik vostalari.

• Ma`lumotlarga taqsimlangan xolda ishlov berish – bu o`ta murakkab masalalarni xisoblash tizimiga birlashtirilgan bir nechta kompyuterlar yordamida, yechish jarayoniga aytiladi.

• Parallel xisobllash tizimlari – bu shunday kompyuter va dasturiy tizimlarki ular bir nechta xisoblash tugunlari yordamida bajariladi.
• Masalan, ikkiprosessorli kompyuterda ma’lumotlar massivini tez saralash uchun, massiv ikkiga bulinadi, va xar bittasi aloxida prosessorda saralanadi. Massivning xar birini saralash xar xil vakt talab etadi, shu sababli sixronizasiya zarur buladi. Masalan ma’lumotlarni parallelizmini kurib chikamiz. Parallelizmning asosiy goyasi shundan iboratki, bunda bitta operasiya massivning barcha elementlari ustida bir vaktni uzida bajariladi. Massivning xar-xil fragmentlari vektor prosessorlarida yoki parallel mashinaning xar xil prosessorlarida amalga oshiriladi.

Parallel tizimlarga misollar

Ma`lumotlarni taqsimlangan ravishda ishlov berishning quydagi prinsiplari mavjud.

Parallel tizimlar prinsiplari

• Lokal mustaqillik.Tugunlar aloxida yokiy avtonom ravishda bo`lishi zarur . Tugundagi barcha operatsiyalar shu tugun tomonidan nazorat qilinadi.
• Barcha tugunlar o`zaro teng.
• Uzluksiz ishlash qobilyati.Tizim ishonchliligi yuqori darajada bolishi.
• Foydalanuvchilarni ma`lumotlar qayerda joylashganligi muxim axamiyatga emasligi.
• Fragmentatsiyaga bo`glanmasligi.
• Replikatsiyaga bog`lanmasligi.
• Taqsimlangan so`rovlarga ishlov berish.So`rovni bajarish uchun bir nechta tugunlarga murojat etish talab elilishi mumkin.
• Taqsimlangan tranzaksiyalarni boshqarish.Ikkita usul mavjud.Tiklash bilan boshqarish , yoki parallael ravishta qayta ishlash bilan boshqarish .
• Operatsion tizimni boglanmasligi .MBBT lar turli opertsion tizimlar boshqaruvida ishlaydi .
• Tarmoqga bog`lanmaslik.
• MBBT toriga boglanmaslik .

Xosting xisoblash quvvatlaridan foydalangan xolda ma`lumotni internet tarmog`iga ishlaydigan serverda joylashtirish xizmati xisoblanadi. Xosting deb yana mijozning qurimalarni provayderlarning xududida joylashtirilgan va ularga yuqori o`tkazuvchanlikni taminlovchi aloqa kanallari bilan (odatda Internet ) tamilashga aytiladi.

Xosting tizimi va domenlarni boshqarish:

XOSTING , DOMIN.

Xosting turllari.

• Virtual xosting provayderning qattiq diskini ijarada olish.
• VPS(Virtual Server Private) – Virtual serverni ijaraga olish.
• Collocation – fizik serverni ijaraga Ma’lumotlar markazida joylashtirish.
• Saytingizni internetdagi manzili.
• Adresni domen nomlarni registratori beradi .
• To`lov bir yilga amalga oshiriladi.
• Domen xususiylashtirilmaydi.

Domen – Internet tarmog`ining bir qismi xisoblanib , korxonalar tasarrufiga berilgan maxsus nomlar bilan ajratilgan nom.

Misol : samtuit.uz ,https:://172.20.20.1

DNS - Domin Name Sistem

Virtualizatsiya uch toifaga bo`linadi: Taqdimot virtualizatsiyasi. Dasturiy virtualizatsiyasi. Server virtulaizatsiyasi

Virtualizatsiya tizimlari:

Taqdimot ,Dasturiy , Server virtualizatsiya.

Taqdimot virtualizatsiyasiga eng yorqin misol Widows server terminal xizmatidir. Terminal server mijozlarga o`zining xisoblash resurslarini taqdim qiladi, mijozdagi taqdimot serverda bajariladi va mijozga faqat uning ko`rinishi “Taqdimi ko`rsatiladi”.Bunday murojat modeli birinchidan – mijoz tomonidan apparat talablarini kamaytirladi ikkinchidan tarmoqda o`tkazish tezligini oshiradi , uchinchidan axborot xavfsizligini taminlaydi.

Virtualizatsilashgan tizimlar

Dasturiy virtualizatsiyasiga aloxida dasturlarni izolatsiyalangan muxitda ishlashini taminlaydi (Sandbox) . Bunday usul ko`pgina muommolarni yechimiga olib keladi.Aloxida izolyatiyalangan muxitda ishlovchi dastur operatsion tizimga va boshqa dasturlarni ishdan chiqishiga xalaqit qilmaydi.Virtualizatsiyalashgan dasturlarni markazlashtrilgan ravishda yagona manba tomonidan yangilash mumkin.

Server virtualizatsiyasi maxsus dasturiy taminot bo`lib kompyiterning apparat imkoniyatlarini: protssesor , xotira ,qattiq disk va turli qurimalarni imitatsiya qilib beradi . Eng asosiy imkoniyati bir necha virtual kompyuterlarni yagona fizik kompyuterda ishlashi va shu bilan birga ulardagi operatsion tizimlar bir biriga xalaqit qilmaydi.

Axborot taminlash deganda axborotni mamuriy , texnik va texnologik ximoylash tushiniladi. Axborot xavfsizligi quydagi maqsadlarni o`z ichiga qamrab oladi.

Axborot xavfsizligini taminlashning zamonaviy usullari

• Ma`lumotlarni konfidensialligi ma`lumot tarqalishini oldini olish.
• Axborotni butunligini taminlash. Ma`lumotni uzatishda xech qanday o`zgartirish kiritilmasligi.
• Axborot belgilangan shaxsar uchun ochiqligi .
• Axborot nazorat qilish.

Axborotni ximoya qilishda axborot tizimiga qo`yilgan talablarga quyidagilar kiradi.

Axborot xavfsizligini taminlashning zamonaviy usullari

• Apparat ximoya.
• Dasturiy ximoya.
• Aloqa bilan taminlash(komunikatsiya).

• Fizik darajadagi ximoya.
• Personalni ximoyalash.
• Tashkiliy darajadagi ximoya.

Axborotni ximoya qilishda mexanizimlariga quydagilar kiradi.

Axborotni xavfsizligini ximoyasini texnik vositalari.

• Yong`in xavfsizligi signalizatsiyasi.
• Raqamli video kuzatish tizimi.
• Nazorat va boshqarish tizimi.

Axborotni aloqa kanallari tomnidan chiqmasligini ta’minlashda quyidagi usullardan foydalaniladi:

Axborot xavfsizligini taminlashning zamonaviy usullari

• Ekranlashgan kabellardan foydalanish va ekranlashgan konstruksiyalarga joylashtirish.
• Aloqa liniyalariga yuqori chastotali filtrlarni joylashtirish.
• Ekranlashgan xonalarni qurish.
• Ekranlashgan qurilmalarni ishlatish.
• Shovqinga qarshi tizimlarni urnatish.
• Nazorat qilinadigan xududlarni yaratish.

Axborotni ximoyalashning apparat vositasi.

Ximoyalash rekvezitlarni saqlash uchun maxsus registrlar:

Parollar, identifikasiyalovchi kodlar.

Insonni individual xarakteristikasini ulshovchi qurilmalardan foydalanish.

Ma’lumotni shifrlovchi qurilmalar (kriptografik metodlar).

Doimiy ma’nba bilan ta’minlovchi tizim. Doimiy ma’nba.

Yuklamalarni rezervlash.

Yuklanishlarni generatori.

• .

Axborot xavsizligini ta’minlashning dasturiy vositalariga:

Kutilmagan murojatlarni oldini olish vositasi.

Axborot oqimini modellashtiruvchi va taxlil qiluvchi tizim.

Tarmoqni monitoring qiluvchi tizim.

Protokollarni taxlili.

Antvirus dasturlar kiradi.

Tarmoqlararo ekranlar.

Kriptografik vositalar:

Shifrlash, elektron raqamli imzo.

Rezerv kuchirish tizimi.

Autentifikasiya tizimi:

• Parol.
• Murojat kaliti.
• Sertifikat.
• Biometriya.

Tizim xavsizligini ta’minlashning uskunaviy vositasiga:

Monitoring qiluvchi dasturiy ta’minot kiradi.

Axborot xavfsizligini taminlashning zamonaviy usullari

E`tiboringiz uchun raxmat