Давлат бошқаруви органлари тизими Режа: Давлат бошқаруви органлари йўналишлари

Давлат бошқаруви органлари тизими

Режа:

1. 
   Давлат бошқаруви органлари йўналишлари
   
2. 
   Давлат бошқаруви органлари турлари
   
3. 
   Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлар фаолиятининг асосий тамойиллари
   

Бошқарув органи – бу бирор бир бошқарув тизими таркибига кирувчи муассаса, ташкилотдир. Бошқарув органлари бошқарув бўғинлари ва бошқарув босқичлари шаклида бўлади.

Бошқариш бўғини – бу бошқаришнинг айрим ёки қатор функцияларини бажарувчи мустақил структурали бўлимлардир. Бу бўлимлар ўртасидаги боғланиш ва алоқалар горизонтал характерга эга.
Бошқариш босқичи – бу иерархиянинг муайян даражасида амал қиладиган бўғиндир.
Бошқарувнинг умумдавлат органлари – Республикамиқиёсидаги олий ваколатли органлар бўлиб, таркиби – Қонун чиқарувчи – Олий Мажлис, Ижро этувчи – Вазирлар Маҳкамаси, Суд – Олий, Конститутциявий, Ҳўжалик судларидан иборат.

Бошқаришнинг у ёки бу вазифаларини ҳал этиш учун муайян органлар тузилади.Бошқариш органлари тизими, қуйи органларнинг юқори органларга бўйсиниши ва улар ўртасидаги ўзаро алоқа бошқариш структураси тушунчасини ташкил қилади. Шу маънода орган – бу бирор бир бошқарув тизими таркибига кирувчи муассаса, ташкилотдир. Бошқарув органлари бошқарув бўғинлари ва бошқарув босқичлари шаклида бўлади. Бошқариш босқичлари бир бошқариш бўғининиг иккинчисига, қуйи бўғиннинг юқори бўғинга изчиллик билан бўйсинишини кўрсатади. Бу вертикал бўйича бўлинишдир.

Бошқаришнинг маҳаллий органлари 1992 йил 8 декабрда қабул қилинган Конститутциянинг ХХI боби “Маҳаллий давлат ҳокимияти асослари” деб аталади. Шу бобга биноан 1993 йил 2 сентябрда Ўзбекистон Олий мажлиси “Маҳаллий давлат ҳокимияти тўғрисида” ва “Фуқаролар нинг ўзини ўзи бошқариш органлари тўғрисида” икки муҳим қонунни қабул қилди.

Бошқаришнинг тармоқ органлари. Республикамизда мустақил тармоқларнинг сони 20 тадан, корхоналар сони эса бир неча 100 минг тадан ортади, уларнинг ҳар бирини ривожлантириш, бир-бирлари билан ўзаро мувофиқлаштириш, мамлакат ҳудудида жойлаштириш ва маҳсулот (хизмат)га бўлган талабни аниқлаш тармоқ бошқаруви тизими олдида турган жуда мураккаб, кенг қамровли масалалардир.
Бу масалани самарали ҳал қилиш учун бошқаришнинг қуйидаги тармоқ оранлари мавжуд:

• 
  Вазирликлар.
  
• 
  Давлат қўмиталари.
  
• 
  Агентликлар.
  
• 
  Инспекциялар.
  
• 
  Концерн.
  
• 
  Корпорациялар.
  
• 
  Ассоциациялар.
  
• 
  Компаниялар.
  
• 
  Корхоналар.
  
• 
  Фирмалар ва бошқалар.
  

Вазирлик – бу ўзига тегишли тармоқнинг ҳўжалик тизимида бошқаришнинг энг олий бўғинидир. Вазирлик:

• 
  Тармоқнинг аҳволи, уни янада ривожлантириш;
  
• 
  Фан – техника тараққиёти ва ишлаб чиқариш (хизмат)нинг технологик даражаси;
  
• 
  Ишлаб чиқарилаётган маҳсулот сифати ва унинг рақобатбардошлиги;
  
• 
  Ишлаб чиқарилаётган маҳсулотларга бўлган ички ва ташқи талабни қондириш учун маъсулдир.
  

Вазирликка Ўзбекистон Президенти томонидан тайинланадиган вазир бошчилик қилади. Вазирлик зиммасига юклатиладиган мажбуриятларнинг бажарилиши ҳамда вазирлик тизимидаги корхоналар, ташкилотлар ва муассасалар фаолияти учун вазир тўлиқ жавобгардир.
Давлат қўмиталари– бу вазирлик ва идораларнинг фаолиятини тартибга солиш, назорат қилиш ва мувофиқлаштириш йўли билан ижтимоий – иқтисодий ривожланиш фаолиятига раҳбарлик қилишга мўлжалланган марказий тармоқ бошқарув органларидир.Қўмиталарга Ўзбекистон Президенти томонидан тайинланадиган Раис бошчилик қилади.
Агентликлар - бу маълум бир муассаса, ташкилот, аҳоли билан давлат, жамоат ёки ижтимоий иш билан шуғулланади ва албатта, кўрсатиладиган хизматлар сонидан фойда олади. Агар бир неча ўн йиллар илгари бизнинг инсониятга бундай ташкилотлар керак бўлмаса, бугунги кунда бу заруратга айланган.
Инспекциялар - бу турли муассасалар, корхоналар, жисмоний шахслар ва бошқаларнинг фаолиятини, шунингдек уларнинг белгиланган қоидаларга мувофиқлигини текширувчи ташкилотлар номининг бир қисми.
Жамоат ва ўзини ўзи бошқариш органлари. Ўзбекистон Конститутция нинг 56-моддасига биноан Ўзбекистон Республикасида қонунда белгиланган тартибда рўйхатдан ўтказилган:

• 
  Касаба уюшмалари;
  
• 
  Сиёсий партиялар;
  
• 
  Олимларнинг жамиятлар;
  
• 
  Хотин-қизлар,фахрийлар, ёшларташкилотлари;
  
• 
  Ижодий уюшмалар;
  
• 
  Оммавий ҳаракатлар, фуқароларнинг бошқа уюшмалари жамоат бирлашмалари сифатида эътироф этилади.
  

Ўзбекистон Республикасининг “Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари тўғрисида”ги Қонуннинг (02.09.1999) 1-моддасида ўзини ўзи бошқариш органлари ҳақида қуйидагилар ёзилган:
Фуқаролар шаҳарчаларда, қишлоқларда, овулларда, шунингдек, шаҳарлардаги, шаҳарчалардаги, қишлоқлардаги ва овуллардаги ҳамда ҳарбий шаҳарчалардаги маҳаллаларда ўзини ўзи бошқаришга доир ўз конституциявий ҳуқуқини фуқароларнинг сайлов ҳуқуқлари кафолатларига мувофиқ фуқаролар йиғини мажлислари (фуқаролар вакилларининг йиғилишлари) орқали амалга оширади.
Фуқаролар жинси, ирқи, миллати, тили, дини, ижтимоий келиб чиқиши, эътиқоди, шахсий ва ижтимоий мавқеидан қатъий назар, бевосита ёки ўзларининг сайланадиган вакиллари орқали ўзини ўзи бошқаришда тенг ҳуқуқларга эга.
Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқаришга доир ҳуқуқларини чеклаш тақиқланади. Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари фаолиятига давлат органлари ва ташкилотлари, ҳамда уларнинг мансабдор шахслари аралашувига йўл қўйилмайди.

Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари фаолиятининг асосий тамойиллари қуйидагилардан иборат:

• 
  қонунийлик;
  
• 
  инсон ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларининг устуворлиги;
  
• 
  демократизм, ошкоралик, ижтимоий адолат;
  
• 
  маҳаллий аҳамиятга молик масалаларни ҳал этишда мустақиллик;
  

жамоавийлик, аҳоли олдида ҳисобдорлик;

• 
  жамоатчилик асосидаги ўзаро ёрдам;
  
• 
  ижтимоий шериклик;
  
• 
  маҳаллий урф-одатлар ва анъаналарни ҳисобга олиш.
  

Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариши Ўзбекистоннинг бутун ҳудудида амалга оширилади. Шаҳарчалар, қишлоқлар, овуллар, шунингдек, шаҳарлардаги, шаҳарчалардаги, қишлоқлардаги ҳамда овуллардаги ҳамда ҳарбий шаҳарчалардаги маҳаллалар фуқароларнинг ўзини ўзи бошқаришининг ҳудудий бирликларидир.
Шаҳарчалар, қишлоқлар ва овуллар фуқаролар йиғинлари, шунингдек, шаҳарлардаги, шаҳарчалардаги, қишлоқлардаги, овуллар- даги ҳамда ҳарбий шаҳарчалардаги маҳалла фуқаролар йиғинлари фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларидир.
Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари давлат ҳокимияти органлари тизимига кирмайди ва қонун ҳужжатлари билан берилган ўз ваколатларини тегишли ҳудуд доирасида амалга оширади.
Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари қонун ҳужжат- ларида белгиланган тартибда Давлат хизматлари марказларида ҳисобга олинган кундан эътиборан юридик шахс мақомига ҳамда ўз номи ёзилган муҳрга ва банкда ўз ҳисобрақамларига эга бўлади.
Фуқаролар йиғини аҳоли манфаатларини ифодалайди ва унинг номидан тегишли ҳудуд доирасида амал қиладиган қарорлар қабул қилади.
Фуқаролар йиғини фаолиятини фуқаролар йиғинининг кенгаши ҳамда раиси (оқсоқоли) ташкил этади.
Фуқаролар йиғини органлари қуйидагилардир:

• 
  фуқаролар йиғини кенгаши;
  
• 
  фуқаролар йиғини фаолиятининг асосий йўналишлари бўйича комиссиялар;
  
• 
  тафтиш комиссияси.
  

Фуқаролар йиғинлари фаолиятини мувофиқлаштиришнинг самарали механизмларини ишлаб чиқиш ва жорий этиш учун географик жойлашуви ва аҳолиси сони бўйича тоифаларга ажратилади.
Фуқаролар йиғинлари географик жойлашуви бўйича қуйидаги тоифаларга бўлинади:

• 
  шаҳарда;
  
• 
  туманмарказида;
  
• 
  туман марказигача 30 км бўлганмасофада;
  
• 
  туман марказиданкамида 30 км олисмасофада, тоғливачўлҳудудида;
  
• 
  чегараҳудудида;
  
• 
  анклавҳудуддажойлашганфуқароларйиғинлари.
  

Фуқароларйиғинлариаҳолисонибўйичақуйидагитоифаларгабўлинади:

• 
  1000 нафаргачааҳолисибўлган;
  
• 
  1001-2000 нафаргачааҳолисибўлган;
  
• 
  2001-4000 нафаргачааҳолисибўлган;
  
• 
  4001-6000 нафаргачааҳолисибўлган;
  
• 
  6001-8000 нафаргачааҳолисибўлган;
  
• 
  8000 нафарданзиёдаҳолисибўлганфуқароларйиғинлари.
  

ФуқароларйиғиниўзфаолиятиниҚонундабелгиланганваколатлардоирасидаишлабчиқилганҳамдафуқароларйиғинимажлисида (фуқароларвакилларинингйиғилишида) тасдиқланадиганнизомасосидаамалгаоширади.
Фуқароларйиғинитўғрисидагинизомдақуйидагимаълумотларбўлишикерак:

• 
  фуқароларйиғининингноми;
  
• 
  фуқароларйиғининингҳудуди;
  
• 
  фуқароларйиғиниваунингорганлариваколатлари;
  
• 
  фуқароларйиғинимажлисини (фуқароларвакилларинингйиғилишини) чақириштартиби;
  
• 
  фуқароларйиғиникенгашинитузиштартиби;
  
• 
  фуқароларйиғинираисини (оқсоқолини) сайлаш, унингўринбосарларини (фуқароларйиғинираисинингҳуқуқ-тартиботмасалаларибўйича, оила, хотин-қизларваижтимоий-маънавиймасалаларбўйича, ободонлаштириш, томорқаватадбиркорликмасалаларибўйичаўринбосарларини), оилавахотин-қизлармасалаларибўйичамутахассисинивамаслаҳатчиларини (фуқароларйиғинираисинингёшлармасалаларибўйичаҳамдакексаларвафахрийларишларибўйичамаслаҳатчиларини), шунингдек, фуқароларйиғиниорганларинингбошқамансабдоршахсларинисайлаш, тасдиқлашватайинлаштартиби;
  
• 
  фуқароларйиғинифаолиятинингасосиййўналишларибўйичакомиссияларнитузиш, қайтаташкилэтишҳамдауларнингфаолиятинитугатиштартиби;
  
• 
  фуқароларйиғинитафтишкомиссиясинитузишваунингфаолиятинитугатиштартиби;
  
• 
  «Ота-оналаруниверситети» жамоатчиликтузилмаси, «Фидокорёшлар» жамоатчилик патруль гуруҳиҳамда «Кексалармаслаҳати» гуруҳинитузиш, уларнингфаолиятинитугатиштартиби;
  
• 
  фуқароларйиғиниорганлари, фуқароларйиғинираиси (оқсоқоли), унингўринбосарлари (фуқароларйиғинираисинингҳуқуқ-тартиботмасалаларибўйича, оила, хотин-қизларваижтимоий-маънавиймасалаларбўйича, ободонлаштириш, томорқаватадбиркорликмасалаларибўйичаўринбосарлари), оилавахотин-қизлармасалаларибўйичамутахассисҳамдамаслаҳатчиларининг (фуқароларйиғинираисинингёшлармасалаларибўйичаҳамдакексаларвафахрийларишларибўйичамаслаҳатчиларининг), шунингдек, фуқароларйиғиниорганларинингбошқамансабдоршахслариниваколатлари;
  
• 
  фуқароларйиғинифаолиятинингиқтисодийасоси;
  
• 
  фуқароларйиғининиқайтаташкилэтишваунингфаолиятинитугатиштартиби.
  

Фуқароларйиғинитўғрисидагинизомдақонунҳужжатларигазидбўлмаганбошқамаълумотларҳамбўлишимумкин.