Davlat byudjeti va davlat maqsadli jamg’armalari byudjetlari ijrosi natijalari hisobi V a hisoboti

Davlat byudjeti va davlat maqsadli jamg’armalari
byudjetlari ijrosi natijalari hisobi v a hisoboti.
Nomozxonov Nurmuhammad
O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirining O'zbekiston Respublikasi Byudjet kodeksi, 166-moddasiga muvofiq, Davlat maqsadli jamg'armalari byudjetlarining ijrosi to'g'risidagi hisobotlarning shakllarini tasdiqlash va muddatlarini belgilash to'g'risida buyrug'i chiqdi.
Unga ko'ra, O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari Pensiya jamg'armasi, Respublika yo'l jamg'armasi, Davlat mulkini xususiylashtirishdan tushgan mablag'lar jamg'armasi, Bandlikka ko'maklashish davlat jamg'armasi, Umumta'lim maktablari, kasb-hunar kollejlari, akademik litseylar va tibbiyot muassasalarini rekonstruksiya qilish, mukammal ta'mirlash va jihozlash jamg'armasi, Oliy o'quv yurtlarining moddiy-texnika bazasini rivojlantirish jamg'armasi va boshqa bir qator jamg'armalar byudjetlarining ijrosi to'g'risidagi choraklik va yillik hisobot shakllari tasdiqlandi.
Xujjatda belgilanganidek, davlat maqsadli jamg'armalarini taqsimlovchi organlar har oyda davlat maqsadli jamg'armalari byudjetlarining ijrosi to'g'risidagi hisobotlarni O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligiga hisobot oyidan keyingi oyning 15-sanasidan kechiktirmasdan, O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga choraklik hisobotni, O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilangan muddatlarda, yillik hisobotni esa O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga hisobot yilidan keyingi yilning 1 apreligacha topshiriladi.
Davlat maqsadli jamg‘armalarining xarajatlar smetasi hamda moliyaviy hisobotlarini tuzish, tasdiqlash va taqdim etish tartibi to‘g‘risidagi
NIZOM
Mazkur Nizom O‘zbekiston Respublikasining Budjet kodeksi va “Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida”gi Qonuniga muvofiq O‘zbekiston Respublikasining konsolidatsiyalashgan budjeti tarkibiga kiradigan davlat maqsadli jamg‘armalarining xarajatlar smetasi, vaqtinchalik xarajatlar smetasi, jamlanma xarajatlar smetasi, jamlanma vaqtinchalik xarajatlar smetasi, daromadlar va xarajatlar smetasi hamda jamlanma daromadlar va xarajatlar smetasini tuzish, tasdiqlash va ro‘yxatdan o‘tkazish, shuningdek davlat maqsadli jamg‘armalarining moliyaviy hisobotlarini tuzish, tasdiqlash va taqdim qilish tartibini belgilaydi.
1-bob. Umumiy qoidalar
1. Davlat maqsadli jamg‘armalarining xarajatlari ularning xarajatlar smetasida ko‘rsatilgan doirada va maqsadlarda amalga oshiriladi.
2. Ushbu Nizomda quyidagi asosiy tushunchalar qo‘llaniladi:
davlat maqsadli jamg‘armalarini taqsimlovchi organlar — tarkibida davlat maqsadli jamg‘armalari mavjud bo‘lgan vazirliklar, davlat qo‘mitalari va idoralar;
moliyaviy hisobotlarga tushuntirish xati — moliyaviy hisobotlarda taqdim etilgan ma’lumotlar uchun qo‘shimcha axborot. Moliyaviy hisobotlarga tushuntirish xatida izohlar, hisobotlarda keltirilgan ma’lumotlarning kengaytirilgan ko‘rinishi va hisobotlarda ko‘rsatib o‘tilmagan qo‘shimcha ma’lumotlar taqdim etiladi;
sof aktivlar/kapital — davlat maqsadli jamg‘armalarining aktivlaridan uning barcha majburiyatlari chegirilgandagi qoldig‘i. Sof aktivlar/kapital salbiy yoki ijobiy bo‘lishi mumkin.
3. Davlat maqsadli jamg‘armalari xarajatlar smetasini normativ-huquqiy hujjatlar hamda mazkur Nizom talablari asosida mustaqil ravishda tuzadilar.
4. Davlat maqsadli jamg‘armalarining xarajatlar smetasi (bundan buyon matnda xarajatlar smetasi deb yuritiladi) bir moliya yili muddatiga tuziladi va amal qiladi.
Davlat maqsadli jamg‘armalarining xarajatlari budjet to‘g‘risidagi qonunchilik hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda vaqtinchalik xarajatlar smetasi asosida amalga oshiriladi.
5. Xarajatlar smetasini tuzishda mehnatga haq to‘lash miqdorlari va shartlari, ayrim tovarlar (ishlar, xizmatlar) uchun qonunchilik hujjatlari bilan belgilanadigan narx va tariflar:
davlat maqsadli jamg‘armalari (moliya yili mobaynida yangidan tuzilayotgan davlat maqsadli jamg‘armalaridan tashqari) bo‘yicha — mazkur smetalar tuzilayotgan moliya yilining 1-yanvarida amalda bo‘lgan shartlarda;
moliya yili mobaynida yangidan tuzilgan davlat maqsadli jamg‘armalari bo‘yicha — mazkur jamg‘arma faoliyat ko‘rsatishi boshlangan oyning 1-sanasi holatiga ko‘ra hisobga olinadi.
6. Budjet tizimi budjetlarining ijrosi jarayonida davlat maqsadli jamg‘armalarining qo‘shimcha xarajatlari yuzaga kelganda, ularning xarajatlar smetasiga budjet to‘g‘risidagi qonunchilik hujjatlari hamda mazkur Nizomda belgilangan tartibda o‘zgartirishlar kiritiladi.
7. Xarajatlar smetasi, vaqtinchalik xarajatlar smetasi, jamlanma xarajatlar smetasi, jamlanma vaqtinchalik xarajatlar smetasi, daromadlar va xarajatlar smetasi hamda jamlanma daromadlar va xarajatlar smetasi so‘mda tuziladi.
8. Davlat maqsadli jamg‘armalari va ularning hududiy bo‘limlari tomonidan “UzASBO” dasturiy majmuasi (bundan buyon matnda dasturiy majmua deb yuritiladi) orqali davlat maqsadli jamg‘armalarining xarajatlar smetasi, vaqtinchalik xarajatlar smetasi, jamlanma xarajatlar smetasi, jamlanma vaqtinchalik xarajatlar smetasi, daromadlar va xarajatlar smetasi hamda jamlanma daromadlar va xarajatlar smetasi, shuningdek ularga o‘zgartirishlarni ko‘rib chiqish va ro‘yxatdan o‘tkazish uchun Moliya vazirligining Davlat moliyasini boshqarish axborot tizimiga (bundan buyon matnda DMBAT deb yuritiladi) jo‘natiladi.
9. Davlat maqsadli jamg‘armalari va ular hududiy bo‘limlarining xarajatlar smetasi, vaqtinchalik xarajatlar smetasi, jamlanma xarajatlar smetasi, jamlanma vaqtinchalik xarajatlar smetasi, daromadlar va xarajatlar smetasi va jamlanma daromadlar va xarajatlar smetasi bosh buxgalter (uning o‘rinbosari) va moliya-iqtisod bo‘linmasi boshlig‘i (shtat jadvaliga muvofiq moliya-iqtisod masalalari bo‘yicha mutaxassisi) yoxud uning vazifalari yuklatilgan xodim tomonidan imzolanadi hamda rahbar yoki u vakolat bergan shaxs tomonidan tasdiqlanadi va har biriga xos “QR” kodlar qo‘yilib, DMBAT tizimida ro‘yxatga olinadi.
10. Davlat maqsadli jamg‘armalarining oylar va choraklar kesimidagi xarajatlari ularning daromadlaridan oshib ketishiga, agar mazkur xarajatlar davlat maqsadli jamg‘armalarining yil boshidagi qoldiq mablag‘lari bilan qoplanmasa, yo‘l qo‘yilmaydi.
11. Davlat maqsadli jamg‘armalarining davriy moliyaviy hisoboti quyidagi hisobot turlarini o‘z ichiga oladi:
davlat maqsadli jamg‘armalarining moliyaviy hisobotlari;
davlat maqsadli jamg‘armalari budjetlariga daromadlarning tushumlari to‘g‘risidagi hisobot;
davlat maqsadli jamg‘armalari budjetlarining ijrosi to‘g‘risidagi hisobot.
12. Moliyaviy hisobotlar ko‘rsatkichlari salbiy qoldiqqa ega bo‘lsa, u holda hisobotlarda ushbu ko‘rsatkichlar “minus” belgisi bilan aks ettiriladi.
13. Moliyaviy hisobotlarda ko‘rsatiladigan axborotlar tushunarli, sodda va to‘liq bo‘lishi lozim.
AQShda, barcha 50 ta shtat davlatning moliya va byudjet sohasida rasmiy huquqlari bilan ajratilgan. Ular mustaqil ravishda o’z byudjetlarini tuzadilar va bajaradilar ,ularning daromadlar hamda xarajatlari mamlakat federal byudjetiga kiritilmaydi.Federal hokimiyat bevosita shtatlar byudjetbni nazorat qilish vakolatiga ega emas. Shtatlar
moliya va byudjeti haqida Davlat Federatsiyasiga hisobot bermaydilar. Ko’pchilik shtatlarda byudjetni tuzish ijro etuvchi bosh organ tomonidan boshqariladi va uning qo'l ostidagi moliyaviy organ tomonidan amalga oshiriladi. Shu bilan bir vaqtda harajatlar cmetasini byudjet va moliyaviy organlar tomonidan ,daromadlar smetasini esa
soliq va boshqa organlar tomonidan ishlab chiqiladi . Byudjet loyihasi mahalliy qonun chiqaruvchi organlariga yuboriladi.
Shtatlar byudjet xarajatlarini eng yirik ta'lim bo'yicha (byudjetining xarajatlar qismi?
35%), ijtimoiy xavfsizlik (? 13%), sog'liqni saqlash (? 9%), yo'l-qurilish va yo'l xizmat, atrof-muhitni muhofaza qilish, uy-joy va kommunal hizmatlaarga sarf etiladi .
Shtatlar byudjetini asosiy daromad manbai bo’lib shuningdek, federal byudjetni ham
soliq daromadlari hisoblanadi. So'nggi yillarda, soliq daromadlar qismi sifatida sezilarli darajada ijtimoiy sug'urta jamg'armalarga shaxsiy daromad solig'i va majburiy ajratmalar oshdi. Bugungi kunda, davlat byudjetiga savdodan tushadigan solig, shaxsiy daromad solig'i va foyda solig'i va soliqsiz tushumlar (masala davlat obligatsiyalar) daromadning asosiy manbalari hisoblanadi. Mahalliy hokimiyat organlarining byudjetlardan federal byudjeti va daromadlar moliyaviy qo'llab-quvvatlash bilan qoplangan davlatlar o'z mablag'lari etishmasligi.
Mahalliy byudjetlarning moliyalashtirish manbalari quyidagilardan iborat:
kommunal xizmat ko'rsatish va boshqa nodavlat soliq daromadi, federal byudjetidan
dotatsiya va davlatlar byudjetlar, mahalliy kreditlar va lotereyalar berish tushgan mahalliy soliqlar,
daromad va daromadlarining asosiy manbai mahalliy mulk soliqlar mavjud.
Shunday qilib, AQSh soliq tizimini birlik, har bir ma'muriy birligi uning soliq tuzilishini
tanlab mahalliy Byudjet hujjatlarini barcha federal agentliklar va dasturlari bo'yicha hi
ma'lumotlarni taqdim etish muhim ahamiyatga ega.
Lekin ijtimoiy xavfsizlik mablag'larini (Trust ish qobiliyatini yo'qotgan kishilar uchun tabiiy
ofatlar, qurbonlari uchun qariyalar uchun federal sug'urta, fondlar) va federal pochta xizmati
Foundation soluvchi qonunlar, kamomadi / profitsit hisoblash umumiy byudjeti dasturiga muvofiq
daromad va xarajatlari on-budget и off-budget byudjetni anglatadi. On-budget и off-budget
byudjet birgalikda byudjet konsolidillashgah federal byudjetni hosil qiladi.