Davlat infratuzilmasini moliyalashtirish uchun xususiy sektor resurslarini jalb qilishdan manfaatdorligini e'tirof etish

So'nggi yillarda Belgiyada infratuzilma obyektlarini qurish, xizmat ko'rsatish va jamoat ishlarini bajarish uchun davlat-xususiy sheriklikning shakl va mexanizmlarini qo'llashga bo'lgan qiziqish bir necha asosiy omillarga, ya'ni:
- davlat infratuzilmasini moliyalashtirish uchun xususiy sektor resurslarini jalb qilishdan manfaatdorligini e'tirof etish;
- davlat infratuzilmasini moliyalashtirish uchun davlat hokimiyati organlarining byudjet cheklovlari va cheklangan imkoniyatlarining bosimini oshirish;
-davlat-xususiy sektor hamkorligini rivojlantirish, davlat iqtisodiyotida davlat tuzilmalarining rolini o'zgartirishni ko'rsatib turibdi, chunki ilgari davlat-xususiy sektor hamkorligi davlat xizmatlarini taqdim etishning qonuniy jihatdan aniq bir usuli sifatida tushunilgan bo'lsa-da, ayni paytda bunday hamkorlik hamkorlikning turli shakllari va manfaatdorlik va manfaatdorlikning turli shakllari[713].
Ko'pgina boshqa mamlakatlarda bo'lgani kabi, Davlat-xususiy sektor hamkorligi Belgiya uchun mutlaqo yangi hodisa emas[714]. XIX asrning o'rtalarida Belgiyaning tug'ilishidan boshlab davlat-xususiy sheriklik mexanizmlari ko'plab yirik infratuzilma loyihalarini amalga oshirish uchun jalb qilingan.
Belgiyada Davlat va xususiy sektor o'rtasidagi hamkorlik tarixi, shuningdek, davlat xizmatlarini ko'rsatish va jamoat ishlari amalga oshirish uchun, sotib olish va imtiyozlar shartnomalar qo'llash beri, bozor yo'naltirilgan edi muhim soni bo'lgan Inter-communicipal tashkilotlar va firmalar tashkil etish bilan, o'tgan asrda kelib chiqqan[715].
Temir yo'llar kontsessiyalar orqali qurilgan, pullik yo'llar xususiy sheriklar bilan o'zaro hamkorlikda qurilgan va ishlatilgan, shu bilan birga telefon va telegraf aloqasi tarmoqlari yaratilgan[716].
Belgiyada, ayniqsa Flandersda, Davlat-xususiy sheriklikning zamonaviy shakllarining paydo bo'lishi, ayrim mutaxassislar qo'shni Gollandiyaning ijobiy tajribasi misolida[717] ta'sirini tushuntiradilar.
Davlat-xususiy sheriklik sohasida Belgiyaning katta zamonaviy tajribasiga qaramasdan, umuman olganda, infratuzilma obyektlarini yaratish, modernizatsiya qilish va ulardan foydalanish, davlat xizmatlari ko'rsatish va davlat-xususiy sheriklik orqali jamoat ishlarini olib borish uchun muqobil moliyalashtirish, davlat mablag'lari hisobidan bunday faoliyatni moliyalashtirishning an'anaviy sxemalaridan farqli o'laroq, haqiqatan ham tasdiqlangan. Davlat-xususiy sheriklikning ko'plab loyihalari uzoq muddatli davlat xaridlari, ayniqsa infratuzilma loyihalarini moliyalashtirish tartibi asosida amalga oshiriladi. Shunday bo'lsa-da, asta-sekin, ortib borayotgan dastur chastotasi bilan hukm, xususiy moliyalashtirish tashabbusini jalb yoki infratuzilma loyihalarini moliyalashtirish sxemalarini har xil foydalanish asosida davlat-xususiy hamkorlik, chunki bu sohada tajriba to'planishi bilan yanada keng tarqalgan bo'lib, davlat bunday mexanizmlardan foydalanishning barcha haqiqiy afzalliklari bilan boshqarilishi mumkin [718]. DBFM, DBFO, BOOT[719] kabi davlat-xususiy sektor hamkorligining bunday modellari faol amalga oshirilmoqda.
Hozirgi vaqtda Belgiyada infratuzilma va ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lgan ko'plab muhim loyihalar bajarilmoqda va amalga oshirilmoqda.

Shunday qilib, 2012-yilda Bryussel va davlat aeroporti o'rtasida temir yo'l aloqasining bir qismini qurish tugallanishi kerak. Ushbu loyiha tomonidan taqdim etilgan qurilishni yakunlash butun Belgiya temir yo'l tizimining "qalbi" rolini maqsad qilgan[720], chunki u aeroportdan temir yo'llarni Belgiya temir yo'l tarmog'ining asosiy eksenel liniyalariga qurish bilan bog'liq bo'lib, u bir necha yirik Evropa shaharlari (Parij, Amsterdam va Frankfurt am Main) bilan to'g'ridan-to'g'ri aloqa o'rnatishga imkon beradi. Ushbu qurilish 28.09.2007 tomonidan Infrabel ochiq aktsiyadorlik jamiyati (temir yo'l infratuzilmasi egasi) va Babcock & Brown xususiy hamkori va hsh Nordbank AG[721] o'rtasida imzolangan shartnoma asosida davlat-xususiy sektor hamkorligi sifatida moliyalashtirildi. Yuqorida qayd etilgan davlat-xususiy sektor hamkorligi loyihasining doirasi 30.04.2007-dan (belgiyaliklar "Diabolo"qonuni deb ataladi) Belgiyaning maxsus qabul qilingan Federal qonuni tomonidan o'rnatildi[722].

Shuningdek, hozirgi vaqtda ozodlikdan mahrum qilish joylarini to'ldirish muammosini hal qilish uchun ishlab chiqilgan to'rtta qamoqxona qurilishini o'z ichiga olgan loyiha amalga oshirilmoqda; Liege shahrida tramvay liniyasini qurish loyihasi; Antverpen atrofidagi halqa yo'lini qurishni o'z ichiga olgan Oosterweel loyihasi; shuningdek, Liefkenshoek temir yo'l tunnelini qurish loyihasi, Davlat-xususiy sektor hamkorligi doirasida Sharqiy va G'arbiy Sheldni bog'laydigan 16,2 kilometrlik temir yo'lni loyihalash, qurish, moliyalashtirish, ta'mirlash va texnik xizmat ko'rsatishni nazarda tutadi. Bundan tashqari, ta'lim infratuzilmasini rivojlantirish, ya'ni ikkita maktabni qurishga bag'ishlangan ikkita loyihani amalga oshirish rejalashtirilgan. Har ikki loyiha davlat hokimiyati organlari tomonidan asosiy moliyaviy yukini ko'tarib, shuningdek muqobil moliyalashtirish mexanizmi[723] asosida davlat arxivlarini kompyuterlashtirish uchun loyihani amalga oshirishni o'z ichiga olgan dastlabki moliyalashtirish sxemalariga asoslanadi.
Faol (federal darajada) federal qamoqxonalar qurilishida ham davlat-xususiy sheriklik loyihalari amalga oshirilmoqda, maktablar (federatsiya sub'ektlari darajasida), yo'llar va ijtimoiy uy-joy (mahalliy darajada), faol sha rivojlanish loyihalarida davlat-xususiy hamkorlik mexanizmlarini jalb[724].
Belgiya federal davlatdir. Davlat xaridlari bilan bog'liq masalalar federal ijro etuvchi organlarning vakolatiga kiradi[725].
Belgiyaning Federal qonunchiligi hozirgi vaqtda "davlat-xususiy sheriklik" kontseptsiyasining ta'rifini mustahkamlamaydi va ushbu sohadagi munosabatlarni batafsil huquqiy tartibga solishni o'z ichiga olmaydi.
Belgiyada davlat-xususiy sheriklik loyihasini amalga oshirishning ikki yo'li barqaror va faol qo'llanilmoqda:
1) shartnoma usuli:
- davlat xaridlari to'g'risidagi qonun hujjatlariga bo'ysunadigan shartnomalar;
- davlat xaridlari to'g'risidagi qonun hujjatlariga bo'ysunmaydigan shartnomalar;
2) qo'shma yuridik shaxs (qo'shma korxona) tashkil etish.
Shartnomalar fuqarolik kodeksiga muvofiq tuziladi va amalga oshiriladi, qonun hujjatlarida shartnoma tuzishning boshqa qoidalari belgilangan hollar bundan mustasno.
Agar Belgiyada Davlat-xususiy sheriklik shartnomasining huquqiy shakli haqida gapiradigan bo'lsak, uning quyidagi turlari qo'llaniladi[726]:
- rivojlanish shartnomasi (contrat de promotion) asosan qurilishda ishlatiladi;
– jamoat ishlari uchun imtiyoz (concession de travaux publics) [727].
Belgiyada davlat xaridlari to'g'risidagi shartnomalar, fuqarolik-huquqiy shartnomalar va sheriklik to'g'risidagi shartnomalar keng qo'llanilmoqda, shuningdek, ushbu tarmoq qonunchiligi ayrim hollarda davlat-xususiy sheriklik to'g'risidagi shartnoma bo'yicha majburiyatlarni bajarish va loyihani amalga oshirish uchun maxsus maqsadli kompaniyalardan foydalanishga imkon beradi. Ushbu kompaniyalar, masalan, davlat korxonalari to'g'risidagi qonun hujjatlariga muvofiq tashkil etilgan qo'shma korxonalar yoki kompaniyalar, xususan, 02.04.1962-dan Belgiya federal qonuni kabi davlat sheriklari va xususiy sektor resurslaridan iborat bo'lganlarni o'z ichiga oladi. Belgiya qonun hujjatlari, ayniqsa, ma'muriy huquq sohasida, huquqiy normalarning bir muhim sonini o'z ichiga oladi, bir tarzda yoki boshqa munosabatlarni tartibga soluvchi, davlat-xususiy hamkorlikni tashkil etuvchi. Bunday tartibga solish qonun chiqaruvchi tomonidan davlat-xususiy sheriklikning mohiyatini tushunishning o'ziga xos xususiyati bilan bog'liq: u davlat boshqaruvi usullaridan biri sifatida qabul qilinadi va shuning uchun ham yangi mexanizmlar, ham an'anaviy ma'muriy shartnomalardan foydalanish orqali amalga oshirilishi mumkin, shuningdek murakkab vaziyatlarda turli usullarni qo'llash