Давлат Жамият ташкилотининг шакли, жамиятдаги

Теология назарияси тарафдорлари: XIII аср, Фома Аквинский, XIX аср, Жозеф Местр, ислом мафкураси ва католик черкови. Бу назария давлатлар келиб чиқишини илоҳийлик билан боғлайди. Қадимги даврдаёқ Яҳудияда пайдо бўлган бу назария илк давлатларнинг диний бошқарув шаклларини (теократик) қаттиқ туриб ҳимоя қилади.

• Теология назарияси тарафдорлари: XIII аср, Фома Аквинский, XIX аср, Жозеф Местр, ислом мафкураси ва католик черкови. Бу назария давлатлар келиб чиқишини илоҳийлик билан боғлайди. Қадимги даврдаёқ Яҳудияда пайдо бўлган бу назария илк давлатларнинг диний бошқарув шаклларини (теократик) қаттиқ туриб ҳимоя қилади.
• Патриархал назария дастлаб Арасту асарларида аосланиб, XIII аср Р.Фильмер томонидан ривожлантирилди. Унинг тарафдорлари дастлабки давлат бевосита оиладан ўсиб чиққан деб ҳисоблайди. Унга кўра давлат ҳокимияти отанинг оила аъзолари устидан ҳокимлигини белгилаб беради.
• Патремониал назария XIX асрда яшаган француз олими А.Галлер томонидан ишлаб чиқилган. Назария тарафдорлари давлат ерга мулкчилик ҳуқуқидан келиб чиққан (патримомум) деб ҳисоблашади. Яъни, ҳокимият, ерга эгалик қилиш ҳуқуқидан бевосита у ерда яшовчи одамларга ёйилади.
• Шартномавий назария. XVII–XVIII асрлада кенг ёйилган бу назария тарафдорлари А.Горций, Ж.Локк, Т.Гобс, Ж.Руссо, Д.Дидро, Ш.Монтескье кабилар эди. Бу назарияга кўра давлат – одамлар ўртасида тузилган шартнома асосида одамларнинг онгли равишда бирлашишидир. Одамлар шартноманинг кучи билан ўз эркинлиги, ўз ҳокимиятининг бир қисмини давлатга берадилар.

Зўравонлик (куч ишлатиш) назарияси. Унинг тарафдорлари: Е.Дюринг, Л.Гумплович, К.Каутский ҳуқуқсиз ва ҳимоясиз қабилаларнинг кучли ва уюшган қабилалар томонидан босиб олиниши туфайли зўравонлик ёки куч ишлатиш йўли билан пайдо бўлган деб ҳисоблайдилар.

• Зўравонлик (куч ишлатиш) назарияси. Унинг тарафдорлари: Е.Дюринг, Л.Гумплович, К.Каутский ҳуқуқсиз ва ҳимоясиз қабилаларнинг кучли ва уюшган қабилалар томонидан босиб олиниши туфайли зўравонлик ёки куч ишлатиш йўли билан пайдо бўлган деб ҳисоблайдилар.
• Ирригация назарияси. Немис олими К.Виттфогель томонидан ишлаб чиқилган. Бу назарияга кўра, давлатларнинг пайдо бўлиши, уларнинг бирламчи деспотик шакллари шарқий аграр вилоятларда улкан иншоотлар қурилиши билан боғланади.
• Психология назарияси тарафдорлари: Л.Петражетский, З.Фрейд, Г.Тард давлатнинг пайдо бўлиниши инсон психологияси, шахснинг жамоада яшашга эҳтиёжи, обрўли кишиларни излаш, буйруқ бериш ва итоат истаги билан изоҳлайдилар.
• Синфий назария. Тарафдорлари: К.Маркс, Ф.Энгельс, В.Ленин, Г.Плеханов. Бу назарияга кўра, синфлар пайдо бўлиши ва улар ўртасида синфий кураш кескинлашувининг якунидир. Давлат бир синфнинг бошқа синф устидан ҳукмронлик қуролидир.