Давлат молиявий назоратининг мазмуни, вазифалари ва аҳамияти. Давлат молиявий назоратининг принциплари

2-расм. Давлат молиявий назоратининг турлари
Давлат молиявий назоратининг усуллари қуйидагилардир: ҳужжатларни текшириш ҳажмига қараб:
ёппасига назорат — текширилаётган давр учун барча бухгалтерия, молия, статистика, банк ҳужжатлари ва бошқа ҳужжатларни назорат қилиш;
танлов асосидаги назорат — муайян давр учун бухгалтерия, молия, статистика, банк ҳужжатлари ва бошқа ҳужжатларнинг айрим қисмларини назорат қилиш; назоратнинг мақсадга йўналтирилганлиги ва предметига қараб:
комплекс назорат — молиявий назорат объектининг муайян давр учун молиявий-хўжалик фаолиятининг барча йўналишларини назорат қилиш;
мавзули назорат — молиявий назорат объектининг муайян давр учун айрим масалалар бўйича фаолиятини назорат қилиш;
муқобил назорат — операциялар ягоналиги билан ўзаро боғлиқ бўлган ва турли молиявий назорат объектларида турган ҳужжатларни солиштиришни ўз ичига олган текшириш.
Штатнинг шаҳарлар устидан бошқаруви чегараланмаган. 1996 йил Декабрида Флорида Штати Маями шаҳри бюджети ва молияси устидан 5 йиллик Штат Назорати Доскасини тузди чунки шаҳар ўз бюджет тизимини бошқара олмади. Ундан ташқари шаҳар бир неча сиёсий муамоларга дуч келди масалам ҳокимни сайлаш, ҳоким ўз жойини эгаллагандан кейин ҳам бир неча ой давомида муаммоларга дуч келди. 2002 йилда шаҳар одатий молиявий асосни қўйишда ҳато қилиб $32 миллионлик облигацияларни қайтадан сотувга қўйиб улар устидан фойда олиш мақсадида сотишга эришди. Улар олдин катта фойдага сотилганди.
2011 йилда Пенсилваниядаги Гаррисбург шаҳри керак бўлмаган чиқиндиларни ёқ қилувчи аппаратларини сотиб олиш учун 65 миллион ишлатиб ўзи банкрот бўлганини эълон қилди. Штат ҳокимияти шаҳар олдинги ишларини давом эттириши учун унинг назоратини қўлга олди. Алабамадаги Жефферсон окуруги 2011 йилда америка тарихидаги энг катта касодга учраган шаҳар сифатида шубҳали фарқларни ўшириб юборди. Муаммода $3 миллиард эга бўлган мажбурий қарзларни тўлашда омадсизликка дуч келинди. Детройид ҳам 2011 йилда штатнинг қарамўгида қолди. Мичиган шаҳарнинг молиявий ва ҳизматлар назоратини амалга ошириш ва бошқариш учун унинг бошқарувини қўлга олди.
Қонуний назоратни амалга оширишда қонун чиқарувчи ҳокимят томонидан қуйидагича амалга оширилади:
Конституциявий таъминот Ҳиндистон конституцияси қонуний назорат қилиш учун асос бўлиб хизмат қилади.
Парламентда келиб чиқадиган Молиявий харажатлар ва пул билан бўглиқ харажатларни кўрсатадиган 109 ва 117- моддаларни таминланишига оид ва Иккала палата томонидан бирор ўзгариш билан ёки ўзгаришсиз харажат тасдиқланмаса бу харажат Парламентдан ўтди деб хисобланилмайдиган вазиятни кўрсатувчи 108 ва 109 –моддаларга оид бўлган ҳодисаларни 107- модда ўзида акс эттиради. 109 –модда штатлар кенгашида таништирилмаган пул харажатларини ўзида ифода этади. 112- моддада эса Президент ўз навбатида ҳар молия йилига масул бўлиб мўлжалланган Ҳиндистоннинг даромад ва харажатлари тўғрисидаги баёнет Парламентга тақдим этади. 113- модданинг ҳар қисмига кўра харажатларга оид бўлган башоратлар Парламентда тан олинмайди.
Бюджет тасдиғи Презедент молия йилига масул бўлиб, йиллик Молиявий баёнет сифатида қараладиган Ҳиндистон давлатининг олдинги йил учун мўлжалланган даромад ва харажатлар тўғрисидаги баёнотни тасдиқлашидан олдин Президент тақдим қилади. Парламент маҳаллий пулдан ташқари пулларни сақлайди.
Умумий муҳокама давомида имтиёзли маблағлар беришдаги талаб ҳам муҳокама қилинади. Харажатлар Парламент томонидан ўзгартириш киритиш ёки киритишсиз тасдиқланади.
Харажатлар Парламент томонидан тасдиқланмаса у кучга кирмайди.
C)Аудит томонидан назорат Ҳиндистон конституциясига кўра назоратчи ва аудитор Парламент томонидан тайинланадиган бирлашма ва ташкилотларнинг бухгалтериясига оид ишлар билан шуғулланади. Парламент назоратчи ва аудиторларни бурчлари хизмат вазифаларига оид 1971-йилда қабул қилинган йўриқномага кўра чиқарилди. Унга 1976-йилда ўзгартириш ва қўшимчалар киритилади. Ушбу йўриқномага кўра давлат даражасида аудит олдидан бухгалтерияни ажратиш ҳамда назоратчи ва аудиторларга хисоботлар тайёрлашда янгилликлар яратишдан иборат бўлди.