Davlat pedagogika instituti qarshi davlat universiteti

NAZAR ESHONQUL İLE ÖZBEK HİKÂYECELİĞİ ÜZERİNE SÖYLEŞİ⁷⁵

Size göre edebiyat ve yazarlık nedir?

Nazar İşankul- Benim için edebiyat bağlanmak, iletişim kurmaktır. Bu iletişim manevîyatın kaynakları ile, özle, esasla, ruhun menzilleri ile ilgilidir. Bu cevap biraz kutsal ve ilahi ve yüce bir cevap gibi gelebilir ama benim için gerçekten edebiyat böyledir. Benim için o, insanı yaratıcı ile onun gücü, sonsuzluğu, güzelliği, şefkati ve iyiliği ile birleştirip hatırlatmanın bir yolu gibidir. Yazarlık, sizi kuşatan âlem, etrafınızdaki insanları, olayları, vakaları ve kendi kendinizi okuma yeteneğidir. Herkese böyle bir yetenek verilmemiştir. Herkes etrafındaki kendisini kuşatan dünyayı görür, olaylara tanık olur, her gün tefekkür eder, iç hesap yapar. Ama insanlar öyle ya da böyle dışarıdaki renkleri, mevs. imlerin değişimini, vücudundaki değişiklikleri görebilir. Olayları dedikodular ya da söylentiler şeklinde algılaması da çok doğaldır. Ama bu sıradan gibi görülen ve mühim sayılmayan vaka ve hadiselerdeki gizli, ezeli hikmetler, sanat ve mana herkes tarafından okunamaz. Bu olaylar gündelik ve sıradan gibi algılanabilir. Aslında bizi ihata eden dünya, birlikte yaşadığımız insanlar ve kendimiz, yaşamak ve hayattan ders almak, öğrenmek, anlamak ve diriliş için yazılmış bir kitabız: Bu kitabı, onun içindekileri okumak, hissetmek, anlamak, okuduklarımızı başkalarına aktarmak yazarın kaleminden çıkar. Yazarlık işte bu devasa ve sonsuz kitabı, mühürlenmiş yazıları okuyabilmek ve bunları da başkalarına aktarma sanatıdır. Sanatçı, okuduklarını ressam boyaları ile, bestekar melodisiyle, şairin ve yazarın sözleriyle aktarır. Ne kadar üstün ve yüce bir vasıf olsa da yazarlığı ben böyle anlıyorum. Kendini yazar olarak gören her kim, özü, gerçeği, gözle görülmeyen manayı anlamaya kadir değilse o kişi yazar sayılmaz, bunlar ancak taklitçidir. Kendisini, asıl manayı anlamış gibi yapan bir taklitçidir. Yazarlık, asıl manayı anlayıp bunu başkalarına aktarabilmek demektir. Yazarlığın ilahi bir bağlantısının olma nedeni de budur.

Özbek edebiyatı nesri (Hikaye ve kıssalar) hakkındaki düşünceleriniz nelerdir?

Nazar İşankul- Modern Özbek nesri, dünya edebiyatındaki yerini bulmaya, varlığını ifade etmeye çalışan bir edebiyattır. Dolayısıyla bugünkü nesirde, yüz yıl öncesinin bakış açısı ve üsluplarının günümüzün post modern yaklaşımlarıyla uyumu görülebilir. Yani bir eski-yeni edebiyat karışım ve uyumu vardır denilebilir. Bu nedenle bugünün Özbek nesri, TV dizilerinden oluşan en alt düzeydeki okuyuculardan en yetenekli, entelektüel ve hatta geleceğin okurlarına hitap edebilecek kadar her şeyi kapsar. Bu anlamda Özbek nesri, dünya edebiyatını fethetmek için «büyük bir savaş» a hazırlanan orduyu andırıyor. Ne zaman bu savaşa hazır olduğunu düşünse, o zaman dünya okurlarının gönlünü fethetmeye başlar.

Niçin hikâye yazıyorsunuz?

Nazar İşankul- Bilerek, isteyerek bir roman veya hikâye türü seçemezsiniz. Bunu yazmayı önceden tayin edemezsiniz. Bu durum yazarın iç dünyası ile, gönül âlemi ile yakından ilgilidir. Kendimi roman
⁷³ Bu hikâye Türkiye Türkçesine Rüzgârı Tutamazsın başlığı ile aktarılmıştır: Nazar İşankul, “Rüzgârı Tutamazsın”, (Aktaran: Selami Fedakâr), Kardeş Kalemler Aylık Avrasya Edebiyat Dergisi, sayı: 31, Temmuz 2009.
⁷⁴ Nazar İşankul (2020), Celaleddin Menguberdi (Aktararn: Selami Fedâkar), Bengü Yayıncılık.
⁷⁵ Emek Üşenmez tarafından yapılan söyleşi: 25 Eylül 2020.
yazmakta çok yetkin görmüyorum, çünkü roman yazarken konu bütünlüğünü kaybettiğimi deyim yerinde ise dağıldığımı düşünüyorum. Ama hikâyede kendimi tamamlamış, dağınıklıktan kurtulmuş gibi hissediyorum. Muhtemelen hikâyeye de bu yüzden başlamış olabilirim. Genel olarak yazarın anlatmak istediği mühimdir, roman veya hikâye bu hiç fark etmez. Yazar hangi edebî türde yazarsa yazsın mühim olan şekil ve mazmundur. Bu uygunluğu yakalamak çok önemlidir. Ben hikâyede daha fazla biçim, şekil ve mazmunlar yakalayıp bunları uygun bir edebî üslupla okura sunmaya çalışıyorum.

Hangi yazarlar sizi daha çok etkilemiştir?

Nazar İşankul- Çok isim sayabilirim. Klasik edebiyattan Ali Şîr Nevâî, Babur Şah, Meşreb, Rabguzi, Yunus Emre, Mevlânâ, Dostoyevs.ki, Tolstoy, Reşat Nuri Güntekin ve benzerleri. XX. Yüzyıldan ise Kafka, Joys, Kamyu, Folkner, Onetti, Bulgakov, Kavabata gibi isimler beni etkilemiştir.

Hikayelerinizde hangi konuları işliyorsunuz?

Nazar İşankul- Kimlik, kişilik niteliklerini, yüreğini ve inancını korumak için zaman, çevre, kaos, cehalet, hurafeler, zulüm ile yüz yüze savaşan ve kendini anlamaya çalışan kişiler...

Türk ve Özbek edebiyatı arasındaki ilişkiyi nasıl görüyorsunuz?

Nazar İşankul- Aslında bu iki edebiyat, esasen bir edebiyattır. Mevlânâ uzun zamandır bizim. Sanırım eskiden beri Ali Şîr Nevâî de Türklere ait. Türk yazarlarını kendi yazarlarımız gibi okuyoruz. Ne yazık ki Türkçenin bu iki lehçesi, birbirinden gitgide uzaklaştığı için bugün birbirimizi anlamakta zorlanıyoruz. Klasik Özbek edebiyatı dönemini saymazsak Özbekler XX. yüzyıldan beri Reşat Nuri Güntekin, Ömer Seyfettin, Yaşar Kemal, Nazım Hikmet, Aziz Nesin, Orhan Pamuk gibi onlarca yazarı severek okuyorlar.