Davolash ishi

MUSTAQIL ISH
YANGIYO`L TIBBIYOT KOLLEJI
“DAVOLASH ISHI” BO`LIMI 255-GURUHI

MAVZU: AKUSHERLIK VA GINEKOLOGIYA FANI TARIXI

BAJARDI: ASATULLAYEVA X.


TEKSHIRDI: BAXTIYOROBA M.B.


REJA:


1. AKUSHERLIK FANI TUSHUNCHASI.
2. AKUSHERLIK FANINING BOSHQA FANLAR BILAN BOG’LIQLIGI.
3. AKUSHERLIK FANI TARIXI.
4. ZAMONAVIY AKUSHERLIKDAGI O’ZGARISHLAR.

AKUsherliK fani homiladorliK, tug’ruq, chilla davri haqidagi fan. AKUsherliK fani fransuzchada “tug’ruq” degan ma’noni anglatadi. Bu tibbiyotdaayollar organizmidagi homiladorliK va tug’ruqdagifiziologiK, patologiK o’zgarishlarni hamda har xil Kasalliidarning oldini olish, davolash, shuningdeK homila va chaqaloqni himoya qilish muammolarini o’rgatuvchi fandir. AKUsherliK fani - gineKologiya fanining bir qismi bo’lib, bu fan quyidagi qismlar: homiladorliK, tug’ruq hamda chilla davrining fiziologiK va patologiK o’zgarishlari, aKusherliKdagi operatsiya turlarini o’z ichiga oladi. AKUsherliK fani anesteziologiya, xirurgiya, terapiya, umumiy gigiyena va sanitariya, ovqatlanish gigiyenasi, miKrobiologiya, virusologiya, sud tibbiyoti, teri Kasallklari bilan chambarchas bog’liqdir. AKUsherliK fanida yordamchi teKshirish usullari: bioKimyoviy, immunologiK, eleKtrofiziologiK, gormonal, ultratovush, sitologiK va statistiK usullaridan muntazam foydalaniladi. Qadimda ayollar hech qanday yordamsiz tuqqanlar. Ko’pincha ularga oiladagi Katta yoshdagi ayollar yordamlashgan. Doya ayollar-KeKsa Kampirlar bo’lib, ular tug’ruq jarayonida o’z hayotiy malanalari bilan tug’uvchiga Ko’maKlashganlar. KeyinchaliK fan taraqqiyoti tufayli tug’ruqqa yordam sohalari vujudga Kelgan. AKUsherliK fanining bir qancha KurtaKlari shaKllana boshladi. Gretsiyada qadimdan tibbiyotning otasi GippoKrat bo’lsa, uning onasi taniqli doya-Fanareta bo’lgan. GippoKratning ilmiy tadqiqotlari ≪GippoKrat to’plami≫da ayollar jinsiga

oid ma’lumotlar bor. Ular: ≪Tabiat va ayol≫, ≪Ayollar KasalliKlari≫, ≪BepushtliK≫ Kabi bo’limlardan iborat. Bu qarashlar ilgari nihoyatda oddiy bo’lgan. Birinchi yuzyilliKda Selsning ilmiy ishlari qadimgi Rimdajuda mashhur bo’lgan. G’arbiy Yevropada aKusherliK taraqqiyot darajasiga Ko’tarilmagan, chunKi bu davrda tabiiy fanlarga Ko’p ahamiyat berilmagan. Ayollarning sog’ligi yuzasidan O’rta Osiyodagi olimlaridan Abu BaKr Muhammad ibn ZaKariy ar-Roziy (Razes), Abu Ali al-Husayn ibn Abdulloh ibn Sino (Avisenna) va boshqa olimlar tomonidan yozib qoldirilgan qo’lyozmalar Ko’p yillar davomida sharq va g’arb shifoKorlari uchun dasturil amal sifatida xizmat qilgan.
X-XI asrlarda O’rta Osiyoda Ibn Sino ilmiy ishlari tibbiyotda tub burilish
yasadi. Uning ≪Tib qonunlari≫ ensidopediK asarida aKusherUK va ayollar
Kasalligiga oid bo’limlar bor.
XIII asrdagi Salern universitetida ayollar anatomiyasi ular murdasida
o’rganiladi. Anatomiya bilan shug’ullanuvchi Vezaliy, Fallopiy, Yevstaxiy xattiharaKatlari bilan tibbiyot morfologiyasiga asos solindi. Natijada aKusherliKning yangi bosqichi vujudga Keldi. Ambruaz Pare ayollarga akusherliK yordami Ko’rsatishnita’minlash uchun malaKali shifokorlartayyorlashga, bepul aKusherliK xizmati borasida jonbozUK Ko’rsatdi.
Ayollarga nafaqat anusherliK yordami, aholiga umuman tibbiy yordam ham
past darajada Ko’rsatilar edi. Ayollarga xavfli yo’llar bilan yordam Ko’rsatilib
tug’dirilar edi. Masalan: tug’ayotgan ayol beliga oyoq tirab turib qornini siqishar
edi, Ko’rpaga o’rab unda yumalatilar yoni majburan balandliKdan saKratishar
yoKi ayol tug’ayotgan uydagi hamma tugunlarni echishgan, ba’zan qora xo’roz
so’yib qoni bilan emlashgan. 1890 yilda Toshicentda 100000 aholiga tibbiy ma'lumotga ega iKKita rus doyasi bo’lgan. Ayollar va bolalar o’limi yuqori bo’lgan, sanitariya holati nochor bo’lgani uchun tug’ishlar soni Ko’p bo’lsa-da ayollar va bolalar o’limi hollari ko’p uchrar edi. Ayollar tug’ayotganda esid-tusKi narsalar to’shalar yoKi sepilar edi, tug’ishdan so’ng ariq suvida cho’miltirishar edi.
To’rt o’rinli dastlabid tug’ruqxona 1908 yilda ochilgan, u Toshicentdagi xayriya mablag’iga qurilgan. Bu tcambag’al ayollar uchun birinchi sovg’a bo’lgan. O’ttiz y il davomida bu yerda faqatgina 3210 tug’ruq bo’lgan. Hozir esa birgina tug’ruqxonada o’rta hisobda 330 tug’ruq ro’yxatga olinadi. Birinchi aKusher-shifoKorlar Bredov, Nashenico, ProKofyeva, Grindius, MaslovsKaya, Mandelshtamm, Asfendiyarova bo’lishgan. Ayol shifoKorlarning xizmati juda Katta bo’lgan. Ular o’z jo ’shqin faoliyati bilan musulmon ayollarini tibbiyot sohasiga jalb qilganlar. Bu shifoKorlar o’k ad a ilmiy tibbiyotga birinchi
bo’lib asos soldilar.
Ma’lumotlarga qaraganda Turdston o’lKasida 69 ta tug’adigan o’rin va 63
doya bo’lgan, ya’ni tug’ishda tibbiyot xizmati juda past saviyada bo’lgan. Asosiy
aholi bu yordamdan butunlay mahrum edi. ShifoKorlarni tayyorlash uchun 1918
yili Toshicentda tibbiyot maictabi qurilgan. Bu maictab Kelajaicda Toshicent Davlat Tibbiyot Institutiga asos soldi.
1923 yili Ko’p xotinliK, yosh qizlarni turmushga berish Kabilarni man etish
haqida farmon chiqarildi. 1927 yilda ToshKentda bu sohada ilmiy teKshirish
instituti ochildi. OnaUK va bolaiiKni muhofaza qilishda bu Katta voqea bo’lgan.
1936 yilda ko’p bolaliK onalarga davlat yordamini berish to’g’risida
qaror chiqdi. AKusherliKdagi ilmiy ishlar 1941 yilda boshlanib, bu alohida
faKultet ochilishiiga turtKi bo’ldi. Bu 1921 yilda Turdston Davlat Universiteti
tibbiyot faKultetining ochilishi bilan bog’liq. AKusherUK Kafedrasining birinchi
rahbarlaridan biri dots. Xruchev, dots. A.M.NoviKov, prof. A.M. Tavildarov
edilar. 1931 yilda tibbiyot faKulteti mustaqil tibbiyot institutiga aylanadi.
AKUsherliK Kafedrasiga R.A.ChertOK rahbarliK qiladi. 1936 yildan S.T. Xasnin,
1940 y ild an esa A.A. Kogan Kafedraga boshchiliK qilgan. 1934 yilda Samarqandda prof. A.V.PolyaKOv aKusherliK Kafedrasini ochadi. 1940 yilda ToshTlning !KKinchi Kafedrasi tashKii topib, unga dots. G.L.Vaynshteyn tayinlanadi. Shu paytda ilmiy tadqiqotlar asosan bepushtliKKa bag’ishlangan edi, KeyinchaliK homiladorliK toKsiKozlari o’rganiladi. Tug’ruqni og’riqsizlantirishga ham Keng o’rin beriladi, tug’ruqdagi qon Ketishlar, yosh turmush qurishning zarari Kabi masalalar ham adabiyotlarda yoritiladi. Bunda yotqizib tu g ’dirishga ham ahamiyat beriladi. Ayniqsa anatomiK tor chanoqda Kesar Kesish usullari ishlab chiqiladi, Bunda ayol organizmining muhofaza Kuchini oshirishga Katta o’rin beriladi. Keyingi davrlarda homilador va homila hamda chaqaloqlar o’limini
Kamay tirishga doir ishlar davom ettiriladi. O ’pKa Kasalliidari o’rganildi. Brusellez Kasalligini aniqlash va unga qarshi Kurash Keng qamrovda ishlab chiqiladi. EpidemiologiK gepatit, bo’qoq to’g’risida ilmiy tadqiqotlar olib borilmoqda.
O’zbeKistonda ayollarda uchraydigan bepushtliK (A.A Shoroxova. va
boshqalar), bachadonda qon va limfa aylanishi xususiyatlari (1944-1946)
hamda bachadoning taraqqiy etishi Kabi muammolar to’g’risida ilmiy ishlar
olib borilgan. RespubliKa GineKologiya fanining taraqqiyotiga Katta hissa
qo’shgan olimlardan biri ToshKent tibbiyot instituti aKusherliK va gineKologiya
Kafedrasining mudiri professor Abram Aronovich Kogan hisoblanadi (1897-
1982). A.A. Kogan tomonidan taKlif qilingan jinsiy a’zolarning faoliyati buzilishi
natijasida Kuzatiladigan qon Ketishlar, bachadon o’smasi, bachadon naychalari
faoliyatining buzilishidan yuzaga Kelgan bepushtliK, bachadon bo’yni Kasalligi,
xorionepitelioma, tuxumdonlar olib tashlangandan so’ng yuzaga Kelgan
KasalliKlarni o'rganishning taraqqiy etishi va ularni davolash, zaharli ximinatlar
va ishlab chiqarishdagi vibratsiya, brusellyoz Kabilarning ayol organizmiga
ta’sirini o’rganishga doir tadqiqotlar ham A.A.Kogan rahbarligi ostida olib
borilgan. Bundan tashqari, muallif tomonidan homiladorliKdan muhofaza
qilishning yangi operativ turi ham yaratildi.
Samarqandda O’zbeKistonda birinchi aKusher-gineKologlardan bo’lgan
aKademiK Islom Zohidovich ZoKirov rahbarligida tuxumdon va bachadon
o’smalari muammosi hal etildi. Andijon tibbiyot institutida respubliKamizning
ba’zi bir Kurortlaridagi balneologiK va fiziK omillarning ayollarning jinsiy
a’zolari KasalliKlarining Kechishiga ta’siri prof. F.N. Gubaydullina tomonidan
o’rganildi. Farg’ona vodiysida ayollarni sog’lomlashtirishda birinchi o’zbeK
ayol aKusher-shifoKori Z.S. Xodjixanova faol xizmat qildi (1936-1971 yillar),
aKusherliK-gineKologiya fani rivojlanishiga va Kadrlar tayyorlashga professor
T.Q. Muhitdinova Katta hissa qo’shib Kelayapti.
Hozirgi davrda ayollar o’limi ichida birinchi o’rinni egallagan qon Ketish
xavfiga alohida e’tibor berilmoqda. Bularga oid qator ilmiy asarlar chop etildi.
1979 yilda ToshKent Davlat Tibbiyot institutida subordinatorlar uchun
aKusherliK va gineKologiya Kafedrasi tashKii etildi. Kafedrani taniqli olim,
X-XI asrlarda O’rta Osiyoda Ibn Sino ilmiy ishlari tibbiyotda tub burilish
yasadi. Uning ≪Tib qonunlari≫ ensiidopediK asarida aicusherliK va ayollar
Kasalligiga oid bo’limlar bor.
XIII asrdagi Salern universitetida ayollar anatomiyasi ular murdasida
o’rganiladi. Anatomiya bilan shug’ullanuvchi Vezaliy, Fallopiy, Yevstaxiy xattiharaicatlari bilan tibbiyot morfologiyasiga asos solindi. Natijada aicusherliKning yangi bosqichi vujudga Keldi. Ambruaz Pare ayollarga aKusherliK yordami Ko’rsatishni ta’minlash uchun malaicali shifoKorlartayyorlashga, bepul aKusherliK xizmati borasida jonbozlin Ko’rsatdi.
Ayollarga nafaqat anusherliK yordami, aholiga umuman tibbiy yordam ham
past darajada Ko’rsatilar edi. Ayollarga xavfli yo’llar bilan yordam Ko’rsatilib
tug’dirilar edi. Masalan: tug’ayotgan ayol beliga oyoq tirab turib qornini siqishar
edi, Ko’rpaga o’rab unda yumalatilar yoKi majburan balandliicdan saicratishar
yoni ayol tug’ayotgan uydagi hamma tugunlarni echishgan, ba’zan qora xo’roz
so’yib qoni bilan emlashgan.
1890 yilda ToshKentda 100000 aholiga tibbiy malumotga ega iKKita rus
doyasi bo’lgan. Ayollar va bolalar o’limi yuqori bo’lgan, sanitariya holati nochor
bo’lgani uchun tug’ishlar soni Ko’p bo’lsa-da ayollar va bolalar o’limi hollari Ko’p
uchrar edi. Ayollar tu g ’ayotganda esKi-tusKi narsalar to’shalar yoKi sepilar edi,
tug’ishdan so’ng ariq suvida cho’miltirishar edi.
To’rt o’rinli dastlabici tug’ruqxona 1908 yilda ochilgan, u Toshicentdagi
xayriya mablag’iga qurilgan. Bu Kambag’al ayollar uchun birinchi sovg’a
bo’lgan. O’ttiz yil davomida bu yerda faqatgina 3210 tug’ruq bo’lgan. Hozir esa
birgina tug’ruqxonada o’rta hisobda 330 tug’ruq ro’yxatga olinadi.
Birinchi aKusher-shifoKorlar Bredov, NashenKo, ProKofyeva, Grindius,
MaslovsKaya, Mandelshtamm, Asfendiyarova bo’lishgan. Ayol shifoKorlarning
xizmati juda Katta bo’lgan. Ular o’z jo’shqin faoliyati bilan musulmon ayollarini
tibbiyot sohasiga jalb qilganlar. Bu shifoKorlar o’lKada ilmiy tibbiyotga birinchi
bo’lib asos soldilar.
Ma’lumotlarga qaraganda TurKiston o’lKasida 69 ta tug’adigan o’rin va 63
doya bo’lgan, ya’ni tug’ishda tibbiyot xizmati ju d a past saviyada bo’lgan. Asosiy
aholi bu yordamdan butunlay mahrum edi. ShifoKorlarni tayyorlash uchun 1918
yili ToshKentda tibbiyot maKtabi qurilgan. Bu maKtab KelajaKda Toshicent Davlat Tibbiyot Institutiga asos soldi.
1923 yili Ko’p xotinliK, yosh qiziarni turmushga berish Kabilarni man etish
haqida farmon chiqarildi. 1927 yilda ToshKentda bu sohada ilmiy teKshirish
instituti ochildi. OnaliK va bolaliKni muhofaza qilishda bu Katta voqea bo’lgan.
1936 yilda Ko’p bolaliK onalarga davlat yordamini berish to’g’risida
qaror chiqdi. AKusherliKdagi ilmiy ishlar 1941 yilda boshlanib, bu alohida
faKultet ochilishiiga turtKi bo’ldi. Bu 1921 yilda TurKiston Davlat Universiteti
tibbiyot faKultetining ochilishi bilan bog’liq. AKusherliK Kafedrasining birinchi
rahbarlaridan biri dots. Xruchev, dots. A.M.NoviKOv, prof. A.M. Tavildarov
edilar.
1931 yilda tibbiyot faKulteti mustaqil tibbiyot institutiga aylanadi.
AKusherliK Kafedrasiga R.A.ChertOK rahbarliK qiladi. 1936 yildan S.T. Xasidn,
1940 yildan esa A.A. Kogan Kafedraga boshchiliK qilgan. 1934 yilda Samarqandda prof. A.V.PolyaKov aKusherliK Kafedrasini ochadi. 1940 yilda ToshTIning iKKinchi Kafedrasi tashKil topib, unga dots. G.L.Vaynshteyn tayinlanadi. Shu paytda ilmiy tadqiqotlar asosan bepushtliKica bag’ishlangan edi, KeyinchaUK homiladorUK toKsinozlari o’rganiladi. Tug’ruqni og’riqsizlantirishga ham Keng o’rin beriladi, tug’ruqdagi qon Ketishlar, yosh
turmush qurishning zarari Kabi masalalar ham adabiyotlarda yoritiladi. Bunda
yotqizib tug’dirishga ham ahamiyat beriladi. Ayniqsa an atom in tor chanoqda
Kesar Kesish usullari ishlab chiqiladi, Bunda ayol organizmining muhofaza
Kuchini oshirishga Katta o’rin beriladi.
Keyingi davrlarda homilador va homila hamda chaqaloqlar o’limini
namaytirishga doir ishlar davom ettiriladi. O’pKaKasalliKlario’rganildi. Brusellez
Kasalligini aniqlash va unga qarshi Kurash Keng qamrovda ishlab chiqiladi.
EpidemiologiK gepatit, bo’qoq to’g’risida ilmiy tadqiqotlar olib borilmoqda.
O’zbeKistonda ayollarda uchraydigan bepushtUK (A.A Shoroxova. va
boshqalar), bachadonda qon va limfa aylanishi xususiyatlari (1944-1946)
hamda bachadoning taraqqiy etishi Kabi muammolar to’g’risida ilmiy ishlar
olib borilgan. RespubUKa GineKologiya fanining taraqqiyotiga Katta hissa
qo’shgan olimlardan biri ToshKent tibbiyot instituti aKusherliK va gineKologiya
Kafedrasining mudiri professor Abram Aronovich Kogan hisoblanadi (1897-
1982). A.A. Kogan tomonidantaKlifqilinganjinsiy a’zolarning faoliyati buzilishi
natijasida Kuzatiladigan qon Ketishlar, bachadon o’smasi, bachadon naychalari
faoliyatining buzilishidan yuzaga Kelgan bepushtliK, bachadon bo’yni Kasalligi,
xorionepitelioma, tuxumdonlar olib tashlangandan so’ng yuzaga Kelgan
KasalliKlarni o'rganishning taraqqiy etishi va ularni davolash, zaharli ximiKatlar
va ishlab chiqarishdagi vibratsiya, brusellyoz Kabilarning ayol organizmiga
ta’sirini o’rganishga doir tadqiqotlar ham A.A.Kogan rahbarligi ostida olib
borilgan. Bundan tashqari, muallif tomonidan homiladorliKdan muhofaza
qilishning yangi operativ turi ham yaratildi.
Samarqandda O’zbeKistonda birinchi aKusher-gineKologlardan bo’lgan
aKademiK Islom Zohidovich ZoKirov rahbarligida tuxumdon va bachadon
o’smalari muammosi hal etildi. Andijon tibbiyot institutida respubliKamizning
ba’zi bir Kurortlaridagi balneologiK va fiziK omillarning ayollarning jinsiy
a’zolari KasalliKlarining Kechishiga ta’siri prof. F.N. Gubaydullina tomonidan
o’rganildi. Farg’ona vodiysida ayollarni sog’lomlashtirishda birinchi o’zbeK
ayol aKusher-shifoKori Z.S. Xodjixanova faol xizmat qildi (1936-1971 yillar),
aKusherliK-gineKologiya fani rivojlanishiga va Kadrlar tayyorlashga professor
T.Q. Muhitdinova Katta hissa qo’shib Kelayapti.
Hozirgi davrda ayollar o’limi ichida birinchi o’rinni egallagan qon Ketish
xavfiga alohida e’tibor berilmoqda. Bularga oid qator ilmiy asarlar chop etildi.
1979 yilda ToshKent Davlat Tibbiyot institutida subordinatorlar uchun
aKusherliK va gineKologiya Kafedrasi tashKil etildi. Kafedrani taniqli olim,
Klinisist, malaKali pedagog O’zbeKiston RespubliKasida xizmat Ko’rsatgan
tibbiyot xodimi, professor A.A. Koganning shogirdlari tibbiyot fanlari doKtori
A.S. Morduxovich, dosentlar: H.S.Umarova, Yu.Q. Djabbarova, A.B. Pogorelova,
T.E.To’laganov, M.N.MusabeKovalar tashKil qilishdi. Kafedra mudiri professor
A.S.Morduxovich 19 nafar tibbiyot fanlari nomzodi va 5 nafar tibbiyot fanlari
doKtori tayyorladi (1979-1989y.).
1990 yildan Kafedrani t.f.d., professor Yu.Q.Djabbarova boshqardi.
Kafedraning ilmiy yo’nalishi temir yetishmovchiligi Kamqonligida
homiladorliKni, tug’ruqni va tu g ’ruqdan Keyingi davrni olib borish, fiziologiK
Kechayotgan homiladorliK immun tizimini dinamiicada teKshirish, yuraK
nuqsonlari bilan asoratlangan KamqonliK, horn iladorl inda gipertenziya
holatlarini olib borish o’rganildi. Professor Yu.Q.Djabbarova iIk marta 1991
yilda ToshTI KUniKasida homiladorlar, tug’uvchi va tuqqan ayollar Respublina
eKStragenital KasallIKlar marxazini tashKil qildi.
1996 yilda Instituida o’ticazilayotgan islohotlarga binoan anusherliK va
gineKologiya Kafedrasida 6-7 Kurs talabalari uchun UASH tayyorlash yo’lga
qo’yildi (Kafedra mudiri prof.D.Q.Najmutdinova). Professor D.Q.Najmutdinova
4 nafar tibbiyot fanlari doKtori va 15 nafar tibbiyot fanlari nomzodi tayyorladi.
1-AKUsherliK va gineKologiya Kafedrasi 2000 yil 1-sentabrda 2-ToshKent
Davlat Tibbiyot Instituti tam b id a tashKil etildi. Kafedra institut tarKibidagi
asosiy o’quv-ilmiy bo’limi hisoblanadi. Kafedrani t.f.d. F.M.Ayupova boshqarib
Kelmoqda. Kafedrada IV-Kurs davolash, tibbiy-pedagogiKa va tibbiy-profilaKtiKa faKultetlari talabalariga ≪AKusherliK≫ fanidan va V-Kurs talabalariga- ≪GineKologiya≫ fanidan bilimlar o’rgatilmoqda. Kafedra qoshida 2001-yildan boshlab ≪AKusher-gineKolog≫ mutaxassisligidan magistratura ochilgan. 2004 yilda Kafedrada aKusherliK va gineKologiya amaliyot Ko’niKmalarini o’rgatish uchun maxsus marKaz tashKil qilindi (l.I.-rasm).
Kafedrada 3 nafar professor, 4 dotsent, bir nafar Katta o’qituvchi va 4
nafar assistent faoliyat Ko’rsatib Kelmoqda. AKusherliK va gineKologiya ixtisosi
bo’yicha mutaxassislar tayyorlash maqsadida respubliKamizda institutlarning
7- Kursidan Keyin aKusher-gineKologiyadan magistratura Kiritilgan, buni
bitirgandan so’ng yosh mutaxassislar yiriK tu g ’ru q x o n a la rd a ishlaydilar.
RespubliKamizda mutaxassislarni tayyorlash va ularning bilimlarini
oshirish uchun 16 maxsus Kafedra hamda O’zbeKiston Sog’liqni saqlash vazirligi
ixtiyoridagi AKusherliK va gineKologiya ilmiy teKshirish instituti qoshida 4 filial
ochilgan.Bular Jizzax, Qashqadaryo, Namangan viloyatlari va Qoraqalpog’iston
RespubliKasida faoliyat Ko’rsatmoqda.
Tug’ruqqacha bo’lgan davrda Kuzatuvning maqsadi - ayolning sog’lom
bo’lishiga, shu bilan birga, tug’ilmagan chaqaloqning sog’lig’ini saqlab
qolishga yordam berishdan iborat. Bundan tashqari, tug’ruqdan oldingi Kuzatuv
homilador ayol va uning turmush o’rtog’i yoKi oilasini qo’llab- quvvatlashga,
onaliK va otaliK mas'uliyatini qabul qilishga yordam beradi.
Ona va bolaga homiladorliK va tug’ruq paytida malaKali yordam Ko’rsatish
uchun samarali tartib o’rnatilishi muhim, chunKi homiladorliK davrida,
tug’ruqda va tu g ’ruqdan Keyingi asoratlarni oldindan bilib bo’lmaydi. Bunday
asoratlar qo’qqisdan paydo bo’lib, ularning Keyingi ta’sirlari hatto ona va bola
hayotiga tahdid solishi mumKin. Ko’pincha bunday asoratlar xo’zga Ko’rinarli
belgilarsiz paydo bo’lib,tez orada rivojlanishi mumKin. Shu munosabat bilan
ehtimol tutilgan asoratlarni Нк davrida aniqlash va chora-tadbir Ko’rish uchun
malaKali tibbiyot xodimlariga tezKorliK bilan yuborish zarur.
Tug’ruqdagi aralashuvlar faqat tibbiy Ko’rsatmalar bo’lgandagina amalga
oshiriladi. Tibbiy aralashuv faqatgina ona va chaqaloqning ahvoli talab qilsagina
o’tKaziladi. Tug’ruq vaqtida ayol juda sezgir bo’lib qoladi, atrofdagi Kishilarning
xatti- haraKatlari, o’zlarini tutishlari unga o’z ta’sirini o’tKazadi. Tug’ruq vaqtida
ayolga hamroh tanlash imKonini berib, biz tug’ruqning natijalarini yaxshilaymiz.
Hamroh ayolga jismoniy yordam berishi mumKin (masalan, orqasini silash,
yoKi terini artish), leKin uning asosiy vazifasi ruhan yordam berish va ayolni
qo’llab-quvvatlash, Kayfiyatini Ko’tarishdir. Onaga o’zi uchun eng qulay bo’lgan
holatni egallashiga ruxsat berish кегак. Steril emas, balni poKiza tug’ruq tavsiya
etiladi. Iloji boricha qalpoq va niqobdan voz Kechish кегак, maxsus Kiyimni
esa faqat tibbiy xodimlar Kiyimini himoya qilish uchun Kiyiladi. Shuni yodda
tutish KeraKKi, ona va yangi tug’ilgan chaqaloq orasidagi birinchi daqiqalar va
soatlardagi aloqa ular hayotidagi eng muhim lahzalar bo’ladi. Bu ayolning butun
umri davomida esidan chiqmaydigan taassurot qoldirishi mumKin. Bu vaqtda
paydo bo’lgan his-tuyg’ular uzoq yillar davomida ona bilan bola orasidagi
munosabatlarga ta’sir etishi mumKin. Shuning uchun tibbiy xodimlar bu lahzaga
diqqat bilan yondoshib oilani qo’liab-quvvatlab, ruhlantirib va rag’batlantirib
turishlari кегак. Bunday paytlarda qattiq gapirishlar va tanqid qilishlar noo’rin.
Ко’кгак bilan boqish - yangi tug’ilgan chaqaloq va bolaning sog’lig’i va
rivojlanishi uchun eng muhim omil.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Н.Е. Кретова, Л.М. Смирнова. Акушерлик ва гинекология. – T.: «Ибн Сино» номидаги нашриёт, 1991.
2. И.К. Славянова. Сестринское дело в акушерстве и гинекологии, практикум. – Ростов на-Дону: «Феникс», 2004.
3. Т.Ю. Умарова, И.А. Қаюмова, М.Қ. Ибрагимова. Ҳамширалик иши. – T.: Абу Али ибн Сино номидаги тиббиёт нашриёти, 2003.
4. А.М. Шамсиев, Л.Р. Агабабян, Я.Н. Аллаёров. Репродуктив са- ломатлик ва соғлом авлодни шакллантириш. Соғлиқни сақлаш тизими бирламчи бўғини мутахассислари учун услубий қўлланма. – T., 2010.