Davriy sistemaning IV a gruppa elementlari pb sn xosalari va ishlatilishi Qo’rg’oshin Rb. Z=82

TERMIZ MUHANDISLIK TEXNOLOGIYALAR INSTITUTI Qurilishi fakulteti Bino inshootlari qurilishi yo’nalishi 1-bosqich 22 b-guruh talabasi Eshonqulov Begzod

Mavzu:

Davriy sistemaning IV A gruppa elementlari PB SN xosalari va ishlatilishi

Qo’rg’oshin Rb.Z=82 elektron konfigurasiyasi: KLMN 6s2 6p2. Qo’rg’oshinni rudalardan ajratib olish oson bo’lganligi uchun qo’rg’oshin insonlarga qadim zamonlardan beri ma’lum. U faqat birikmalar holida uchraydi. Qo’rg’oshinning eng muhim minerali galenit yoki qo’rg’oshin yaltirog’i PbS dir. Uning anglezit (PbSO4), serussit (PbSO3), krokoit (PbCrO4) kabi minerallari ham sanoat ahamiyatiga ega.

Qo'rg'oshinning xususiyatlari: Pb-kumushrang oq, og"ir rangli metall bo"lib, zichligi 11,35 g/sm 3 va bolg"alanuvchan. Suyuqlanish harorati 327 o C, qaynash harorati esa 1749 o C, kristall panjarasi: yoqlari markazlashgan kub shaklida. Qo"rg"oshin va uning birikmalari juda zaharli

Olinishi: 2PbS + 3O2 → PbO + 2SO2 PbO + C → Pb + CO Qo’rg’oshin kul rang tusli yaltiroq metall bo’lib, uning sirti havoda xiralanib qoladi. Qo’rg’oshinni pichoq bilan kesish mumkin, u og’ir metall. Issiqlik va elektr tokini ancha yomon o’tkazadi. Qo’rg’oshin kislorod ishtirokida suv bilan reaksiyaga kirishadi: 2Pb + O2 +2H2O → 2Pb(OH)2 Hosil bo’lgan Pb(OH)2 – amfoter xossasiga ega: Pb(OH)2 + 2NaOH → Na2PbO2 +2H2O yoki Pb(OH)2 + NaOH → Na[Pb(OH)3]

Qalay. Sn.Z=50 elektron konfigurasiyasi: KLM 5s2 5p2. Qalayning 10 dan ortiq sun’iy radioaktiv izotoplari olingan. Qalay insoniyatga qadim zamonlardan beri ma’lum element.Qalay tabiatda erkin holatda deyarli uchramaydi, uning eng muhim minerali qalaytosh SnO2 bo’lib, eng boy rudalarda 5-6% qalay uchraydi.

Xususiyatlari: Qalayning erish nuqtasi 231.9681 ° C, qaynash temperaturasi 2270 ° C, solishtirma og'irligi (kulrang) 5.75 yoki (oq) 7.31, valentligi 2 yoki 4. Qalay - yumshoq, kumush-oq metall jilo U juda kristalli tuzilishga ega va o'rtacha darajada egiluvchan. Qalay barasi egilganda, kristallar sinib, o'ziga xos "qalay qichqirig'i" hosil qiladi. Qalayning ikki yoki uchta allotropik shakli mavjud. Kulrang yoki kalay kubik tuzilishga ega.

Olinishi: Qalaytosh yuqori haroratda ko’mir bilan qaytarib qalay olinadi: SnO2 + 2C → Sn + 2CO Konserva bankalarini qayta eritish yo’li bilan va elektroliz usulida ham qalay olinadi

Qalayning oltingugurt bilan ikkita birikmasi ma’lum: ulardan biri – qalay monosulfid SnS, ikkinchisi –qalay disulfid SnS2 dir. Qalay disulfid SnS2 ga ishqor qo’shib qizdirilsa, tiostannatlar hosil bo’ladi: 3SnS2 + 6NaOH → 2Na2SnS3 + Na2SnSO3 + 3H2O SnS2 + (NH4)2S → (NH4)2SnS3 (NH4)2SnS3 +2HCl → ↓SnS2 + H2S + 2NH4Cl

E’tiboringiz uchun rahmat