Ádebiyàt -klàss ushín sàBÀQLÍq qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn Qayta islengen hám tolıqtırılǵan ekinshi bàsılım NÓkis «bilim» 2017 kbk 83. Qàr m-22 uok
Download 3.57 Kb. Pdf ko'rish
|
Adebiyat. 7-klass (2017)
Qalila hám Dimna
«Qalila hám Dimna» shıǵarması qaraqalpaq xalqı arasında hár túrli usılda keń tarqalǵan. Olardıń kóp sanlı hikayalarınıń syujetleri, hikmetli sózleri hátteki awızeki xalıq dóretiwshiliginiń múlkine aylanıp ketken. Bunıń bir mısalın «Qalila hám Dimna» shıǵarmasındaǵı birqansha syujetlerdiń qaraqalpaq tili hám ádebiyatı boyınsha dúzilgen oqıw qollanbalarında paydalanǵanınan kóriwge boladı. Mısalı maqtanshaq qurbaqa haqqında, iyttiń óz súwretin suwda kórip, oǵan taslanǵanı hám taǵı basqalar. Násiyat, hikmet hám tımsallar jıynaǵınan ibarat bolǵan bul «Qalila hám Dimna» kitabı hind biraxmanları hám alımları tárepinen jazılǵan. Hár xalıqtıń alım hám faylasufları ne arqalı bolsa da óz tilek, ármanların iske asırıwdı, ómir súrip turǵan tártipti belgili bir jolǵa salıwdı hámme waqıt oylaǵan. Hár túrli ilajlar menen is kórmekshi bolıp, bul tuwralı hár túrli shıǵarmalar 152 ja-zıwǵa umtılǵan. Solardıń biri quslardıń hám jabayı haywanlardıń tilinen jazılǵan, júdá tereń mánili, názik shama-isharalarǵa hám máselelerge tolı usı kitap bolıp esaplanadı. Alımlar bul joldı tańlap úlken artıqmashılıqqa iye bolǵan: birinshiden bunıń menen olar qálegen sózin aytıp, hárbir baptı oylaǵan dárejede bezew imkaniytına iye boldı. Onıń ústine olar usı jol menen násiyat, hikmet, kúlkili qısqa gúrrińler hám oyın-házil sóz gáwharların bir-birine qosqan sebebi danalar bul kitaptı dıqqat penen oqıp paydalansın, nadanlar bolsa onı ápsana dep oqısın. Jas shákirtler bolsa, sawatlı bolıw, ilim arttırıw, hikmetli sózler aytıw maqsetinde bul kitapta jazılǵanlardı yadında saqlap qalıwshılar boldı. «Qalila hám Dimna» shıǵarmasında ádep-ikramlılıqqa baylanıslı kóp ǵana bahalı maǵlıwmatlardı alıwǵa boladı. Mısalı adamnıń aqıllilıǵın qanday minez-qulqınan anıq- lawǵa bolatuǵınlıǵı haqqında mınaday delinedi: Adamnıń aqılı segiz nársede kórinedi: birinshisi — ná- zik, múlayım qatnasta; ekinshisi — óziniń kim ekenligin bilip, soǵan ámel qılıwda; úshinshisi — ádil shahlarǵa itáát etip, olardıń tilek-ármanların orınlawda; tórtin- shisi — óz sırların dosqa bildiriw, bildirmewdi biliwde; besinshisi — óziniń hám basqalardıń sırın saqlawda; altın- shısı — shahlar sarayında saq bolıp, shiyrin til menen saray adamların qolǵa ala biliwde; jetinshisi — tildi tıyıp, artıq sóylemewde, segizinshisi — májilislerde tınısh, úndemey otırıwdı ádet etip, soralmaǵan nárselerdi aytpaw hám pú- shayman jegizetuǵın sózlerdi tilge alıwdan saqlanıwda. Bul segiz qásiyettiń bári kimde bolsa, ol doslarınan qálegen nársesin ala aladı hám ármanına jete aladı. Download 3.57 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling